ΣΠΟΥΔΕΣ
Διπλωματούχος Αρχιτέκτων, Σχολή Αρχιτεκτόνων Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ) 1960 - 1965
Μεταπτυχιακά σεμινάρια Έδρα Πολεοδομίας, Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ 1966-1970
Μεταπτυχιακά σεμινάρια Τομέας Πόλη και Κοινωνικές Πρακτικές, Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ 1984 - 1988
Διδακτορική διατριβή Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ 1980-1987
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑ
Γραφείο Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας 1963-1965 (θερινή περίοδος)
Σπουδαστήριο Πολεοδομικών Ερευνών (ΣΠΕ) του ΕΜΠ 1965-1970
Ελεύθερη επαγγελματίας, συμμετοχή σε πολεοδομικές μελέτες 1970-1975
Έμμισθη βοηθός, Έδρα Πολεοδομίας, Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ 1975-1989
Λέκτορας, Τομέας Πολεοδομίας και Χωροταξίας, Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ 1989-1995
Επίκουρη καθηγήτρια, Τομέας Πολεοδομίας και Χωροταξίας, Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ 1995-2008
Διδάσκουσα στο Διατμηματικό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Πολεοδομίας-Χωροταξίας, Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ 1998-2013
Η Μαρία Μαυρίδου, γεννήθηκε το 1941 στη Μεσσήνη.
Πήρε το δίπλωμά της από τη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου το 1965. Κατά τη διάρκεια των σπουδών της ανέπτυξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη μελέτη της πόλης και την πολεοδομία κατεύθυνση στην οποία εκπόνησε και τη διπλωματική της εργασία. Παράλληλα με τις σπουδές άλλωστε εργαζόταν, κατά τις θερινές περιόδους, στο Γραφείο Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθηνών.
Καθοριστική για την μετέπειτα επιστημονική της πορεία στάθηκε η ένταξή της στην ερευνητική ομάδα του Σπουδαστηρίου Πολεοδομικών Ερευνών του ΕΜΠ την περίοδο 1965-1970 που ιδρύθηκε από τον καθηγητή Αντώνη Κριεζή. Παράλληλα συμμετείχε στα μεταπτυχιακά σεμινάρια «εξειδικεύσεως» της Έδρας Πολεοδομίας τα οποία τροφοδοτούνταν από τις εργασίες εφαρμοσμένης έρευνας του ΣΠΕ και συνέβαλαν στη στροφή νέων επιστημόνων προς την Πολεοδομία και τη Χωροταξία.
Από το 1970 έως το 1975 εργάστηκε ως ελεύθερη επαγγελματίας συνεργαζόμενη μεταξύ άλλων και για την εκπόνηση των Ρυθμιστικών Σχεδίων Χαλκίδας και Βόλου.
Από το 1975 έως το 2008 εργάστηκε αρχικά ως έμμισθη βοηθός και αργότερα ως λέκτορας (1989) και επίκουρη καθηγήτρια (1995) στην Έδρα Πολεοδομίας (μετέπειτα Τομέα Πολεοδομίας και Χωροταξίας) της Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ. Το 1988 υποστήριξε επιτυχώς τη διδακτορική της διατριβή με θέμα «Η συγκυριακή ανάπτυξη μιας περιφερειακής συνοικίας: Νέα Λιόσια. Πολεοδομικές και κοινωνικές επιπτώσεις από τη διαμόρφωση αστικής γαιοπροσόδου μέσω της αυθαίρετης εκτός σχεδίου δόμησης», η οποία έγινε σημείο αναφοράς για τη μελέτη της περιαστικής ανάπτυξης.
Συνεργάστηκε για την οργάνωση του Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος του Τομέα Πολεοδομίας και Χωροταξίας στο οποίο και δίδαξε από την ίδρυσή του το 1998 έως το 2013.
Παράλληλα με τη διδασκαλία επέβλεψε διπλωματικές εργασίες και διδακτορικές διατριβές, συμμετείχε σε σεμινάρια επιμόρφωσης και συνέχισε το ερευνητικό της έργο με συμμετοχή σε ερευνητικά προγράμματα, συνέδρια και επιστημονική αρθρογραφία. Ήταν ενεργό μέλος της ακαδημαϊκής κοινότητας σε μια περίοδο ριζικών ανακατατάξεων και δομικών αλλαγών όπου και διακρίθηκε για την ανιδιοτελή, ψύχραιμη και ουσιαστική συμβολή της στη σύνθεση ιδεών και τάσεων με αποκλειστικό γνώμονα πάντα το κοινό εκπαιδευτικό καλό.
Υπήρξε σύζυγος του Δημήτρη (Τάκη) Α. Μαυρίδη και μητέρα των δυο γιών τους, στοργική γιαγιά πέντε εγγονιών καθώς και ιδιαίτερα αγαπητή φίλη πολλών ανθρώπων.
* Το κείμενο της ανάρτησης βασίστηκε σε πρωτογενές υλικό (βλ. πηγές) το οποίο επεξεργάστηκαν και επιμελήθηκαν η Άννα Μπαχαροπούλου και η Κατερίνα Γώγου, με την υποστήριξη του Δημήτρη Μαυρίδη. Οι ίδιες το παραχώρησαν στο αρχείο τον Ιανουάριο του 2023. Την τελική θεώρηση των κειμένων της ανάρτησης είχε η Μαρία Μαντουβάλου.
Σχολικά και φοιτητικά χρόνια
H Μαρία Σιγαλού, Μαρία Μαυρίδου μετά το γάμο της, γεννήθηκε το 1941 στη Μεσσήνη και εγκαταστάθηκε με την οικογένειά της μόνιμα στην Αθήνα το 1945. Πήγε σχολείο στις Ουρσουλίνες από όπου αποφοίτησε με βαθμό απολυτηρίου 20. Ως μαθήτρια αγαπούσε τη γλώσσα και τη λογοτεχνία, διάβαζε πολύ και ήδη από τότε αναζητούσε τρόπους να μοιράζεται όσα κατακτούσε: η επιθυμία της ήταν να γίνει εκπαιδευτικός όπως άλλωστε και έγινε -αν και όχι φιλόλογος, όπως είχε αρχικά σκεφτεί.
Αποφάσισε να δώσει εξετάσεις στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου πιθανά αφότου, μέσω αγαπημένου της θείου που εργαζόταν εκεί, γνώρισε και εκτίμησε το περιβάλλον της Σχολής και κάποιους από τους διδάσκοντες, ίσως επίσης και γιατί το στερεότυπο της εποχής ήθελε τους καλούς μαθητές να κατευθύνονται προς το Πολυτεχνείο. Επιτυγχάνει με τη δεύτερη προσπάθεια και ξεκινά τις σπουδές της το 1960. Κατά τη διάρκειά τους, η δυνατή θεωρητική της σκέψη συναντιέται γόνιμα με την ανανεωμένη προσέγγιση που φέρνει στο αντικείμενο της Πολεοδομίας ο καθηγητής της Έδρας, Αντώνης Κριεζής. Η ανανέωση των σπουδών συμβαίνει παράλληλα και σε διάλογο με την εκπόνηση πρότυπων χωροταξικών και πολεοδομικών μελετών στο πλαίσιο της ευρύτερης προσπάθειας ανασυγκρότησης των πόλεων αλλά και της υπαίθρου. Η Μαρία Μαυρίδου, όχι τυχαία, αναπτύσσει το ιδιαίτερο ενδιαφέρον της για τη μελέτη της πόλης μέσα σε αυτή τη χρονική συγκυρία κατά την οποία ουσιαστικά θεμελιώνεται η διευρυμένη και διεπιστημονική οπτική που χαρακτηρίζουν την κατεύθυνση αυτή σήμερα. Παράλληλα με τις σπουδές της εργάζεται στο Γραφείο Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθηνών με υπεύθυνο τον πολεοδόμο Προκόπη Βασιλειάδη. Υπό την επίβλεψη του Αντώνη Κριεζή και σε συνεργασία με τις συμφοιτήτριές της Άννα Ψωμά και Ναυσικά Γραμματικάκη, εκπονεί διπλωματική εργασία με θέμα «Ανάλυση ευρυτέρας περιοχής και τουριστική ανάπτυξη πόλεως Ναυπάκτου» και, μετά την απόκτηση του διπλώματός της το 1965, εντάσσεται στην ομάδα του ιστορικού Σπουδαστηρίου Πολεοδομικών Ερευνών του ΕΜΠ.
Σπουδαστήριο Πολεοδομικών Ερευνών
Το Σπουδαστήριο Πολεοδομικών Ερευνών (ΣΠΕ) του ΕΜΠ ιδρύθηκε το 1964 από τον καθηγητή Αντώνη Κριεζή σε συνεργασία με τον οικονομολόγο Αντώνη Καρρά, με σκοπό την ανάληψη ερευνητικών μελετών για δημόσιους φορείς -εισάγοντας στο Πολυτεχνείο την εφαρμοσμένη έρευνα στην Πολεοδομία και Χωροταξία. Κατά τα λίγα έτη που πρόλαβε να λειτουργήσει εντατικά και σε πλήρη σύνθεση, πριν την επιβολή της Δικτατορίας, υπήρξε ένα φυτώριο νεωτερικών μεθόδων, σε εφαρμογή των, τότε αναπτυσσόμενων ευρύτερα, θεωρητικών κατευθύνσεων στην πολεοδομία και την περιφερειακή ανάπτυξη, και ειδικότερα της πολυεπιστημονικότητας, της διεξοδικής έρευνας πεδίου και ιστορίας και της σύνθεσης διαφορετικών οπτικών κατά τον σχεδιασμό πολιτικών. Οι, ιστορικές πλέον, μεγάλες χωροταξικές μελέτες που εκπονήθηκαν στο Σπουδαστήριο, από τις πρώτες στο είδος τους στην Ελλάδα, στηρίχθηκαν στη διεπιστημονική προσέγγιση. Το επιστημονικό και εργασιακό ήθος και η ποιότητα των συνεργασιών που καλλιεργήθηκαν εκεί, είχαν μεγάλη επίδραση στην έρευνα, τη διδασκαλία, τις μελέτες και τις πρακτικές στο πεδίο της πολεοδομίας και χωροταξίας στα κατοπινά χρόνια.
Η θητεία της Μαρίας Μαυρίδου στο ΣΠΕ την εφοδίασε με γνώσεις και μεθόδους που ανταποκρίνονταν στις προσωπικές αναζητήσεις της καθορίζοντας σε μεγάλο βαθμό τις σταθερές της ερευνητικής της πορείας: τη διεπιστημονική προσέγγιση και την εμβάθυνση σε θέματα μεθοδολογίας.
Με τα λόγια της Μαρίας Μαυρίδου :
« Η απασχόληση κατά τα έτη 1965-1970 με εφαρμοσμένη έρευνα στο Σπουδαστήριο Πολεοδομικών Ερευνών, με την άμεση επίβλεψη του Αντώνη Κριεζή αλλά και τη συνεργασία επιστημόνων διαφόρων ειδικοτήτων ήταν αποφασιστική για την επιστημονική συγκρότηση όσων είχαμε την ευκαιρία να εργαστούμε σ’ αυτά τα πλαίσια.
Το εύρος και η ποικιλία των αντικειμένων διερεύνησης, οι προσπάθειες συγκρότησης μεθόδου προσέγγισης, η συστηματική μελέτη σχετικής με την Πολεοδομία βιβλιογραφίας σε συνδυασμό με τις εκτεταμένες έρευνες πεδίου, την πολύωρη εργασία στο Σπουδαστήριο, τις μεγάλες συζητήσεις, ήταν μια πολύ αποτελεσματική μαθητεία στην Πολεοδομία, στα θέματα των Ελληνικών αστικών κέντρων και στον ακαδημαϊκό χώρο».
Κατά τα έτη 1966-70 η Μαρία Μαυρίδου παρακολούθησε επίσης τα μεταπτυχιακά σεμινάρια «εξειδικεύσεως» τα οποία οργάνωνε η Έδρα Πολεοδομίας συμπληρωματικά του ΣΠΕ προωθώντας τη στροφή νέων επιστημόνων προς την Πολεοδομία και τη Χωροταξία και τη δημιουργία μιας πρώτης επιστημονικής κοινότητας -στην οποία η ίδια ήταν ενεργό μέλος. Στα πλαίσια των σεμιναρίων πραγματοποίησε διαλέξεις σχετικά με την εξέλιξη των ερευνών του ΣΠΕ στις οποίες συμμετείχε, ενώ το ακαδημαϊκό έτος 1975-76 ήταν υπεύθυνη για την οργάνωση του σεμιναρίου σε συνεργασία με τους Δ. Καρύδη και Ι. Πολύζο.
Το 1968 ο καθηγητής Αντώνης Κριεζής απολύεται από τη Χούντα. Το σπουδαστήριο συνέχισε τη λειτουργία του αλλά αποδυναμωμένο καθώς πολλά στελέχη του καταφεύγουν στο εξωτερικό και άλλα αντιμετωπίζουν πολιτικές περιπέτειες στην Ελλάδα. Η Μ. Μαυρίδου συμμετείχε στις παρακάτω εργασίες του Σπουδαστηρίου, κάποιες από τις οποίες ολοκληρώθηκαν μετά το 1970 με υπεύθυνο τον νεοεκλεγέντα τότε καθηγητή της Έδρας Πολεοδομίας, Αθ. Αραβαντινό:
- «Ανδρίτσαινα. Διερεύνησις ευρυτέρας περιοχής. Ρυθμιστικόν – Πολεοδομικόν Σχέδιον» 1969
- «Χωροταξική διερεύνηση Ηπείρου-Θεσσαλίας. Οικιστική αναδιάρθρωσις σεισμοπλήκτου περιοχής. Ρυθμιστικά και πολεοδομικά σχέδια Σαλαώρας, Ροδαυγής και Πέτρα.» 1971
- «Ρυθμιστική μελέτη αναπτύξεως πόλεως και περιοχής Καλαμάτας» 1971
- «Πολεοδομικά πρότυπα κατοικίας» 1977
*Για την ταυτότητα των μελετών βλ. εργογραφία
Το ελεύθερο επάγγελμα, η οικογένεια
Την δύσκολη περίοδο 1970-75 η Μαρία Μαυρίδου κι άλλοι νέοι επιστήμονες συνεργάζονται στο γραφείο DNA (Dynamic New Architecture) των ,και φίλων της, Λουΐζας και Κώστα Μάρθα. Εκεί η Μαρία Μαυρίδου έχει σημαντική συνεισφορά στην εκπόνηση του Ρυθμιστικού και Πολεοδομικού Σχέδιου Χαλκίδας (1973-76). Επίσης σημαντική είναι η συνεισφορά της στη Χωροταξική και Ρυθμιστική Μελέτη Βόλου (1970-71) σε συνεργασία με το γραφείο Θ. Παπαγιάννης και συνεργάτες. Στη μελέτη αυτή, ως συνυπεύθυνες μαζί με τη Μ. Μαντουβάλου κατά τη φάση της ανάλυσης, οργάνωσαν και ανέδειξαν «πρώιμα» για την εποχή την κοινωνική έρευνα ενισχύοντας αυτή την διάσταση του Ρυθμιστικού σχεδιασμού.
Την περίοδο αυτή η Μαρία παντρεύεται τον Δημήτρη (Τάκη) Α. Μαυρίδη, σήμερα επίτιμο διδάκτορα Ιστορίας και Εθνολογίας της Σχολή Κλασσικών Σπουδών του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης και αποκτούν τους δυο γιούς τους Αλέξανδρο και Νικόλαο. Στην οικογενειακή ζωή συνεισέφερε όλα τα προσωπικά της χαρίσματα συνδημιουργώντας με τον Τάκη εκτός άλλων και μια ιδιαίτερα φιλόξενη εστία για τους φίλους τους.
Διδακτορική διατριβή
To 1975 η Μαρία Μαυρίδου διορίζεται βοηθός της τότε Έδρας Πολεοδομίας της Σχολής Αρχιτεκτόνων με καθηγητή τον Αθανάσιο Αραβαντινό. Το 1980 ξεκινά την διδακτορική της διατριβή με θέμα «Η συγκυριακή ανάπτυξη μιας περιφερειακής συνοικίας: Νέα Λιόσια. Πολεοδομικές και κοινωνικές επιπτώσεις από τη διαμόρφωση αστικής γαιοπροσόδου μέσω της αυθαίρετης εκτός σχεδίου δόμησης», με επιβλέπουσα τη Μ. Μαντουβάλου.
Στο υπόμνημά της που συνόδευε την αίτηση υποψηφιότητάς της για τη βαθμίδα της Επίκουρης Καθηγήτριας (1995) η Μαρία Μαυρίδου σημειώνει:
«η διατριβή είχε ως στόχο τη διερεύνηση της υπόθεσης ότι η γαιοπρόσοδος που δημιουργείται στην Ελλάδα σε περιοχές που αναπτύσσονται με αυθαίρετη δόμηση αποτελεί σημαντικό παράγοντα κοινωνικής ενσωμάτωσης των εσωτερικών μεταναστών με σημαντικές επιπτώσεις τόσο στην κοινωνική διάρθρωση των ίδιων των αστικοποιούμενων στρωμάτων, όσο και στη γενικότερη οικονομική και κοινωνική μεταπολεμική εξέλιξη» με παράλληλο στόχο τη «διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο οι διαδικασίες αυτές εγγράφονται στην πόλη, προσδίδοντας ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά στην Κατοικία και το Δημόσιο Χώρο.»
Και:
«Κατά την εκπόνηση της διατριβής, μου δόθηκε η ευκαιρία να επεξεργαστώ με συστηματικό τρόπο υποθέσεις και ερωτήματα που είχαν διατυπωθεί κατά την μέχρι τότε θητεία μου στο Σπουδαστήριο και στην Έδρα Πολεοδομίας. Το αντικείμενο που επεξεργάστηκα αφορούσε τις πολεοδομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της αυθαίρετης δόμησης, θέμα κρίσιμο για τη συγκρότηση των Ελληνικών αστικών κέντρων, που παρά τη σοβαρότητά του δεν έχει επαρκώς διερευνηθεί. Η παράλληλη συμμετοχή μου στη διδασκαλία, η συνεργασία με συναδέλφους, την επιτροπή παρακολούθησης και ιδιαίτερα την επιβλέπουσα Μαίρη Μαντουβάλου, ήταν πολύ βοηθητική για την ολοκλήρωση της διατριβής. Υποστηρίχθηκε το 1988 σε εξεταστική επιτροπή που αποτελείτο από τους: Αθ. Αραβαντινό, καθηγητή ΕΜΠ, Π. Λουκάκη, καθηγητή ΔΠΘ, Δ. Καρύδη επικ. καθηγητή ΕΜΠ, Μ. Μαντουβάλου, επικ. καθηγήτρια ΕΜΠ και Β. Χαστάογλου, επικ. καθηγήτρια ΑΠΘ και βαθμολογήθηκε παμψηφεί με άριστα.» (απόσπασμα από βιογραφικό που είχε συντάξει η ίδια περί το 1996).
Ως βασικό εύρημα αυτής της έρευνας, η οποία συνομιλεί με την πρότερη διδακτορική διατριβή της Μ. Μαντουβάλου (Σορβόννη, Παρίσι 1980), αναδεικνύεται το ότι η αυθαίρετη δόμηση αποτελούσε μια «κοινωνική διαδικασία μεγάλης εμβέλειας» συναρτώμενη με την άνοδο της γαιοπροσόδου η οποία προέκυπτε μέσα από μια ευρεία κοινωνική συναίνεση και συνέβαλλε στην κοινωνική ενσωμάτωση των αστικοποιούμενων πληθυσμών στη ζωή των ελληνικών πόλεων, καθώς και στη χωρική ένταξη των αυθαίρετων περιοχών ως αστικών συνοικιών».
Ιδιαίτερα επισημαίνεται ο όρος «συγκυρία» στον τίτλο της διατριβής της, καθώς αυτός κατέχει κεντρική θέση στο έργο της Μαρίας Μαυρίδου, ως μια έννοια βαθιά πολιτική που ανιχνεύει τους τρόπους με τους οποίους αρθρώνονται στρατηγικές επιβίωσης και κοινωνικοπολιτικές διεκδικήσεις. Συμβάλλει στην καθιέρωση στην γλώσσα των επιστημών του χώρου και της πόλης, της έννοιας του «συγκυριακού» και την ανάγει σε κύριο ερμηνευτικό εργαλείο για την αστική ανάπτυξη της χώρας. Τόσο στο προσωπικό της ερευνητικό, όσο και στο έργο που παράγεται συλλογικά από τον Τομέα Πολεοδομίας και Χωροταξίας της Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ, η Μ. Μαυρίδου επανέρχεται με έμφαση , επαναπροσδιορίζοντας και εξελίσσοντας την έννοια, αλλά και το ερμηνευτικό σχήμα που αυτή συνεπάγεται.
Εξίσου επίμονη ήταν και όσον αφορά την μεθοδολογία και τα ζητήματα επιστημολογίας για την προσέγγιση του χώρου και του σχεδιασμού. Η διδακτορική διατριβή της είναι από τις πρώτες στην Ελλάδα που χρησιμοποιούν συστηματικά ποιοτικές μεθόδους στην έρευνα για την πόλη, καθώς όπως γράφει (Μαυρίδου 1987) «ο ποιοτικός προσδιορισμός των στοιχείων που συνθέτουν την πραγματικότητα έχει πρωτεύουσα σημασία». Συνθέτει τις συνεντεύξεις με τους οικιστές της περιοχής με άλλες, παράλληλες καταγραφές στο πεδίο, όπως π.χ. με τις αγοροπωλησίες στα Υποθηκοφυλακεία Ν. Λιοσίων και Αθηνών, αναδεικνύοντας έτσι πτυχές της δράσης και των σχέσεων ατόμων και ομάδων που δε μπορούν να καταγραφούν διαφορετικά, καθώς πιστεύει ότι «κάθε μεμονωμένη ιδιομορφία, κάθε ατομική αναφορά ή δράση, αποτελεί κοινωνικό γεγονός προς περαιτέρω αξιολόγηση, αφού δεν αποκλείεται να είναι η ‘ορατή κορυφή του παγόβουνου’».
Η διδακτορική αυτή έρευνα, αποτέλεσε σταθμό για την κατανόηση των διαδικασιών περιαστικής ανάπτυξης στην Ελλάδα, για τη συνάρθρωσή τους με τις στρατηγικές επιβίωσης των εσωτερικών μεταναστών και για τη σημασία που έχει για την κοινωνική τους συνοχή η κατανομή της διαμορφούμενης γαιοπροσόδου κατά τη μετατροπή της περιαστικής γης σε αστική. Τα ποιοτικά της χαρακτηριστικά αποτέλεσαν αναφορά για τη συντελούμενη τότε διεύρυνση των προσεγγίσεων και των αντικειμένων που συμπεριλαμβάνει η μελέτη της πολεοδομίας και της πόλης.
Τη μακρόχρονη διαδικασία της έρευνάς της για την διδακτορική της διατριβή, η Μ. Μαυρίδου την κατέγραφε συστηματικά, εν είδει ενός μεθοδολογικού ημερολογίου, δημιουργώντας ένα πολύτιμο εργαλείο αυτοπαρατήρησής της επί το ερευνητικό έργο -γενναιόδωρη παρακαταθήκη για μελλοντικές υποψήφιες διδακτόρισσες και διδάκτορες. Το υλικό αυτό πρόκειται σύντομα να κατατεθεί στο Τμήμα Συλλογών Αρχειακού Υλικού, της Βιβλιοθήκης της Αρχιτεκτονικής Σχολής του ΕΜΠ, με σχετική απόφαση της Σχολής επί Κοσμήτορα Π. Τουρνικιώτη.
Διδασκαλία
Η Μαρία Μαυρίδου συμμετείχε στο συλλογικό διδακτικό έργο στο ΕΜΠ για 33 συνεχή χρόνια. Ξεκίνησε ως βοηθός το 1975, λέκτορας από το 1989, στον Τομέα Πολεοδομίας και Χωροταξίας του Τμήματος Αρχιτεκτόνων και το 1995 εκλέχθηκε Επίκουρη καθηγήτρια. Η ουσιαστική συνεισφορά στο εκπαιδευτικό έργο αποτέλεσε αδιαπραγμάτευτη προτεραιότητά της και φιλοσοφία της σε όλη την ακαδημαϊκή της πορεία. Χαρακτηριστικά, στη διαδικασία της υποψηφιότητας για τη θέση της Επίκουρου μπήκε μετά από έντονες συναδελφικές πιέσεις καθώς την «προαγωγή» αυτή ούτε ως φαίνεται την είχε προσωπικά ανάγκη ούτε θεωρούσε πως ήταν επί της ουσίας απαραίτητη για τη συμμετοχή της στο διδακτικό, ερευνητικό και διοικητικό έργο στο ΕΜΠ, όπως εκείνη τα αντιλαμβανόταν.
Από το 1975 έως τη συνταξιοδότησή της το 2008 συμμετείχε στον προγραμματισμό και σχεδιασμό των προπτυχιακών μαθημάτων -από το 1998 έως το 2013 και των μεταπτυχιακών- συντάσσοντας θέματα, πραγματοποιώντας θεωρητικές διαλέξεις και παρακολουθώντας ασκήσεις προωθώντας πάντα τον προβληματισμό καθώς και την έρευνα πάνω στην «πραγματική» πόλη, πέρα από σχηματοποιημένες ερμηνείες και παγιωμένες ιδεολογίες. Επίσης επέβλεψε πολλές προπτυχιακές και μεταπτυχιακές διπλωματικές εργασίες και ήταν επιβλέπουσα και μέλος τριμελούς επιτροπής παρακολούθησης σε σημαντικό αριθμό διδακτορικών διατριβών -οι φοιτήτριες και οι φοιτητές που την επέλεξαν ως επιβλέπουσα αναφέρονται με ευγνωμοσύνη εξίσου στη στιβαρή θεωρητική καθοδήγηση και την αυστηρότητά της σε θέματα μεθοδολογίας όσο και στη γενναιόδωρη υποστήριξη που προσέφερε σε ανθρώπινο επίπεδο (βλ. παρακάτω και Σεμινάριο Υποψηφίων Διδακτόρων).
Η υπηρεσία της Μαρίας Μαυρίδου στο Πολυτεχνείο συμπλέκεται δημιουργικά -σε μια περίοδο και ευρύτερων αλλαγών στον ακαδημαϊκό χώρο- με την ανανέωση του προγράμματος σπουδών στην Σχολή Αρχιτεκτόνων. Η εισαγωγή μαθημάτων όπως ο «Σχεδιασμός Αστικού Χώρου» και «Σχεδιασμός, πολιτικές και πόλεις. Η Ελλάδα και το παγκόσμιο», «Εξέλιξη των ιδεών για την πόλη στον 20ο αιώνα» δημιουργούν εναύσματα και προϋποθέσεις για ένα άνοιγμα των σπουδών προς τη μελέτη της πόλης και την προσέγγιση της αστικής ανάπτυξης ως σύνθετου φαινομένου που μεταλλάσσεται παράλληλα με τις παγκόσμιες ανακατατάξεις. Επιδιώχθηκε έτσι ο συντονισμός της διδασκαλίας με τις μεταβαλλόμενες συγκυρίες και την επιταχυνόμενη παραγωγή ιδεών διεθνώς, με έμφαση σε ζητήματα επιστημολογίας και μεθοδολογίας, πράγμα καθόλου αυτονόητο για ένα τεχνικό πανεπιστήμιο όπου κυριαρχούσαν οι βεβαιότητες του λογικού θετικισμού και τα προτάγματα του μοντερνισμού.
Στο πνεύμα αυτό λειτούργησαν και προπτυχιακά μαθήματα συνεργασίας διαφορετικών Τομέων εντός της Σχολής Αρχιτεκτόνων, τα επονομαζόμενα «διατομεακά», στα οποία η Μαρία Μαυρίδου είχε ουσιαστική συμβολή με γνώμονα πάντα την ποιότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Με το ομαδικό πνεύμα που πάντα τη διέκρινε, την ήρεμη ιδιοσυγκρασία της και το ιδιότυπο χιούμορ που συντρόφευε απαραίτητα τις οξυδερκείς παρατηρήσεις της, διευκόλυνε τη συμμετοχή των σπουδαστών και τη σύνθεση των διδακτικών προσεγγίσεων.
Καθοριστική υπήρξε η συμβολή της για την ίδρυση, το 1998, του Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος του Τομέα Πολεοδομίας και Χωροταξίας στο οποίο δίδαξε και συνέχισε να διδάσκει και μετά τη συνταξιοδότησή της έως το 2013 τα μαθήματα: «Θέματα αστικού σχεδιασμού» και «Μεταλλαγές των ιδεών για την πόλη τον 20Ο αιώνα», σε συνεργασία με τις Μαίρη Μαντουβάλου και Ντίνα Βαΐου. Με τα λόγια τους (από το Αφιέρωμα στη Μαρία Μαυρίδου, σελ.31, Γεωγραφίες τ.35):
«Εδώ [στο μεταπτυχιακό] η Μαρία Μαυρίδου υποστήριξε συστηματικά θεωρητικές προσεγγίσεις ανοιχτές στις μεταλλαγές της αστικής συνθήκης και στα καινούργια ρεύματα σκέψης και τις νέες μεθοδολογικές επιλογές. Με αυτή την οπτική αναδείκνυε στα μαθήματα της τη σημασία που έχει για τη μελέτη της πόλης η «μελέτη περίπτωσης» και η έμφαση στη συστηματική έρευνα πεδίου. Η προετοιμασία για τα μεταπτυχιακά μαθήματα συνέβαλε στην εμπέδωση μεταξύ των τριών μας, ως διακριτής διδακτικής ομάδας, μιας στενής συνεργασίας, που διατηρήθηκε για τουλάχιστον 15 χρόνια, δηλαδή μέχρι τη σταδιακή αφυπηρέτησή μας, και απλώθηκε σε μεγάλο φάσμα των διδακτικών και ερευνητικών δραστηριοτήτων μας. Στα μαθήματα που οργανώσαμε η διδασκαλία επενδύει στη συνειδητή και συστηματική προσπάθεια να διεγερθεί το ενδιαφέρον των φοιτητριών και φοιτητών για τις σύνθετες διαδικασίες που συγκροτούν τον χώρο και την πόλη και να οδηγηθούν να αναζητήσουν τα δικά τους ερωτήματα, γραμμές σκέψης αλλά και κατάλληλα μεθοδολογικά εργαλεία έρευνας και σχεδιασμού».
Επίσης η Μαρία Μαυρίδου συμμετείχε και στα παρακάτω εκπαιδευτικά προγράμματα και μεταπτυχιακά σεμινάρια:
- Μεταπτυχιακό σεμινάριο του Τομέα Πόλη και Κοινωνικές Πρακτικές 1984-1988 σχετικά με θέματα μεθοδολογίας και τεχνικών ανάλυσης όπου έδωσε διαλέξεις.
- Σεμινάριο για νέους Αρχιτέκτονες, ΣΑΔΑΣ, 1992, διδασκαλία με θέμα «Νέες χρήσεις σε παλιά κτίρια», διδασκαλία, σε συνεργασία.
- Σεμινάριο θεωρητικής προσέγγισης και εφαρμογής αστικών αναπλάσεων (Πρόγραμμα επιμόρφωσης μηχανικών ΤΕΕ-STRIDE), Τομέας Πολεοδομίας και Χωροταξίας, επιστ. υπεύθυνος Ι. Πολύζος, 1993-1995, διδασκαλία με θέμα «Αναπλάσεις αστικών περιοχών κατοικίας στην Ελλάδα. Πολεοδομικές και οικονομικές συνιστώσες για τη διατύπωση πολιτικής»
- Επιδοτούμενο Σεμινάριο συνεχιζόμενης εκπαίδευσης,1994, επιστ. υπεύθυνος Αθ. Αραβαντινός, συντονισμός και διδασκαλία θεμάτων γύρω από τον Πολεοδομικό προγραμματισμό και σχεδιασμό την Ελλάδα, κατηγορίες και περιεχόμενα σχεδίων.
- Σε συνεργασία με τη Ντίνα Βαΐου το 1994 οργάνωσαν το Erasmus Intensive Course-Gender and Geography στα πλαίσια του ομώνυμου διαπανεπιστημιακού προγράμματος συνεργασίας.
Πολύ σημαντική επίσης ήταν η συνεισφορά της στο Σεμινάριο Υποψηφίων Διδακτόρων που διοργανώθηκε από το 1994 μέχρι το 2016 με πρωτοβουλία της συναδέλφου Ντίνας Βαΐου και με τη συμμετοχή επίσης της Μ. Μαντουβάλου και του Κ. Χατζημιχάλη καθηγητή στο Τμήμα Γεωγραφίας του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου. Η Μαρία Μαυρίδου δίδαξε στα σεμινάρια όπου οι υποψήφιοι διδάκτορες και διδακτόρισσες συμμετείχαν με παρουσίαση και συζήτηση θεωρητικών και μεθοδολογικών ζητημάτων της έρευνάς τους, δίνοντας «το ιδιαίτερο στίγμα της, με τη γνωστή μεθοδολογική αυστηρότητά της και την παράλληλη ενθάρρυνσή της για επινόηση νέων οπτικών και μεθόδων, στηριγμένων πάντα σε συστηματική, στοχευμένη και κριτική μελέτη της επιστημονικής συζήτησης», όπως αναφέρεται στο «Αφιέρωμα στην Μαρία Μαυρίδου», Ντ. Βαΐου και Μ. Μαντουβάλου, περιοδικό Γεωγραφίες, τ.35, σελ.31.
Ερευνητικό έργο
Η Μαρία Μαυρίδου συμμετείχε στην ερευνητική δραστηριότητα του Τομέα Πολεοδομίας και Χωροταξίας, πάνω σε επίκαιρα κάθε φορά ζητήματα. Τα βασικά της ενδιαφέροντα αφορούν στην κατανόηση των μηχανισμών που διαμορφώνουν τον αστικό χώρο σε διαφορετικές κάθε φορά συγκυρίες όπως: παραγωγή κατοικίας, διαμόρφωση τιμών γης, συγκρότηση δημόσιου χώρου της πόλης, περιβαλλοντικές διαστάσεις του σχεδιασμού. Η εργασία της εστίασε σε ζητήματα προτύπων κατοικίας, γαιοπροσόδου και αγοράς ακινήτων, αναπλάσεων αστικών περιοχών με περιβαλλοντικούς όρους, διαχείρισης παράκτιων περιοχών. Ιδιαίτερη ήταν η έμφαση που απέδιδε στις μεταβαλλόμενες αντιλήψεις και πρακτικές γύρω από αυτά τα θέματα, σε συνάρτηση με τον τόπο και την ιστορική/κοινωνική συγκυρία. Ως απόρροια, ίσως, ιδιαίτερη ήταν επίσης η έμφαση που έδινε σε ζητήματα μεθόδου και επιστημολογίας στις θεωρήσεις της πόλης και του σχεδιασμού.
Πέραν των ερευνών του ΣΠΕ που αναφέρονται παραπάνω (1965-1970) και αυτών στις οποίες συμμετείχε ως ελεύθερη επαγγελματίας (1970-1975) συμμετείχε επίσης στις παρακάτω έρευνες ή και μελέτες:
- «Πολεοδομική μελέτη Επέκτασης-Αναθεώρησης Μενιδίου, Άνω Λιοσίων, Φυλής, Θρακομακεδόνων», Γραφεία Δ. Διαμαντόπουλος και συνεργάτες και Α. Μάλας και συνεργάτες, 1984-1987, ειδική σύμβουλος
- «Προσδιοριστικοί παράγοντες της γαιοπροσόδου στο Πολεοδομικό Συγκρότημα της Αθήνας μετά το 1960» ΓΓΕΤ 1987,σε συνεργασία .
- «Αστική γαιοπρόσοδος και αγορές γης και κατοικίας σε περιοχές κατοικίας της μεταπολεμικής Αθήνας» ΓΓΕΤ 1989, σε συνεργασία
- «Διερεύνηση μεθόδου διαχείρισης, προστασίας και ανάδειξης παράκτιων μητροπολιτικών περιοχών -η περίπτωση του Σαρωνικού» ΣΠΕ/ΕΜΠ 1995, σε συνεργασία
- «Solar renovation of the ancient, cultural industrial and living quarter in the centre of Athens, the Keramikos-Gas Factory area» ΣΠΕ/ΕΜΠ 1995, σε συνεργασία
- «Πολεοδομική και περιβαλλοντική διάσταση των Ολυμπιακών αγώνων 2004», ΕΜΠ-Ομάδα Πρωτοβουλίας Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος, 1998, σε συνεργασία
- «Στρατηγικός σχεδιασμός απέναντι στην επικείμενη ανάπτυξη του Δήμου Άνω Λιοσίων Αττικής: Ζητήματα μεταποίησης, απασχόλησης και κοινωνικής συνοχής», ΕΜΠ, Διατμηματικό Ερευνητικό Πρόγραμμα 1997-98, σε συνεργασία.
- «Πολεοδομική κατάσταση και κατευθύνσεις μετασεισμικής ανασυγκρότησης του Δήμου Άνω Λιοσίων», ΕΜΠ, Διατμηματικό Ερευνητικό Πρόγραμμα, 2000, σε συνεργασία.
- «Διερεύνηση πολεοδομικών-κοινωνικών παραμέτρων στο Δήμο Αχαρνών και διατύπωση κατευθύνσεων Στρατηγικού Αστικού Σχεδιασμού για μια βιώσιμη ανάπτυξη», ΕΜΠ, Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος Σχολής Αρχιτεκτόνων, 1999-2001
- «Άξονες χωροταξικής και οικιστικής οργάνωσης πυρόπληκτων περιοχών, πιλοτική διερεύνηση προοπτικών ανασυγκρότησης των Δήμων Αλιφείρας, Ανδρίτσαινας, Ζαχάρως, Φιγάλειας», ΕΜΠ, Διατμηματική ομάδα πρωτοβουλίας, 2008
- «Μεταλλασσόμενοι χαρακτήρες και πολιτικές στα κέντρα πόλης: Αθήνα-Πειραιάς», ΟΡΣΑ -ΕΜΠ, 2010-13, σε συνεργασία.
Βιβλιοθήκη
H Μαρία Μαυρίδου ήταν μια ιδιαίτερα εκλεκτική και ενημερωμένη αναγνώστρια και όχι μόνο σε ότι αφορούσε τα ακαδημαϊκά της ενδιαφέροντα. Είχε δε, όπως μαρτυρούν οι φοιτητές και φοιτήτριές της, την ικανότητα να ανασύρει από την ευρεία γκάμα των αναγνωσμάτων της, εκείνο που με οξυδέρκεια εντόπιζε ότι θα συνεισέφερε περισσότερο στους προβληματισμούς τους. Το 2021, με τη φροντίδα του συζύγου της Τάκη Μαυρίδη, 663 βιβλία από τα βιβλία της δόθηκαν ως δωρεά στη Βιβλιοθήκη της Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ.
* Το κείμενο της ανάρτησης βασίστηκε σε πρωτογενές υλικό (βλ. πηγές) το οποίο επεξεργάστηκαν και επιμελήθηκαν η Άννα Μπαχαροπούλου και η Κατερίνα Γώγου, με την υποστήριξη του Δημήτρη Μαυρίδη. Οι ίδιες το παραχώρησαν στο αρχείο τον Ιανουάριο του 2023. Την τελική θεώρηση των κειμένων της ανάρτησης είχε η Μαρία Μαντουβάλου.
ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΜΑΥΡΙΔΟΥ
Απόσπασμα από το συμπέρασμα της εισηγητικής έκθεσης αξιολόγησης της υποψηφιότητας της Μαρίας Μαυρίδου για τη θέση της Επίκουρης Καθηγήτριας, το έτος 1995:
Σε όλες τις έρευνες που αναφέρονται εδώ η συμβολή της κ. Μαυρίδου ήταν ιδιαίτερη σημαντική και καθοριστική με συνέπεια και εξαίρετη εργατικότητα, υψηλή επιστημονική στάθμη, και μέσα σε πλαίσια αρχών τόσο στην επιστημονική κατεύθυνση, όσο και στην επιστημονική δεοντολογία.
Η υποψήφια έχει πλούσιο δημοσιευμένο έργο, τόσο θεωρητικό όσο και στην περιοχή που θα μπορούσε να ονομαστεί «μαχόμενη πολεοδομία». Πέρα δηλαδή από τις πολύ αξιόλογες εργασίες της σε θέματα γαιοπροσόδου ή πολιτικών προγραμμάτων, μετέχει συνεχώς και με αγωνιστική συνέπεια στην αντιμετώπιση τρεχόντων και δύσκολων πολεοδομικών προβλημάτων της χώρας και ιδιαίτερα της Αθήνας. Με άρθρα στον επιστημονικό και ημερήσιο τύπο, με συμμετοχή σε εκδηλώσεις και ημερίδες κ.α. είναι παρούσα στο σύγχρονο πολεοδομικό γίγνεσθαι προσπαθώντας να αποτρέψει λανθασμένες καταστάσεις, να διαφωτίσει, να συμβάλει στη διαμόρφωση θέσεων και να ενισχύσει κινήσεις και απόψεις που θεωρεί πλέον κατάλληλες.»
Α. ΕΡΕΥΝΕΣ – ΜΕΛΕΤΕΣ
Σημείωση: για τις εργασίες Α.1 έως και Α.12 παρατίθενται συνοπτικά τα σχόλια της εισηγητικής έκθεσης της επιτροπής κρίσης για την εκλογή της Μαρίας Μαυρίδου σε επίκουρη καθηγήτρια.
Α.1 «Ανδρίτσαινα. Διερεύνησις ευρυτέρας περιοχής. Ρυθμιστικόν – Πολεοδομικόν Σχέδιον» ΣΠΕ/ΕΜΠ 1969, σε συνεργασία
Χωροταξική διερεύνηση της ευρύτερης περιοχής με στόχο την προστασία του οικισμού και την επέκτασή του σε σεισμικά ασφαλέστερη περιοχή. Εκπόνηση Ρυθμιστικού και Ρυμοτομικού σχεδίου. Η έρευνα έγινε στο πλαίσιο ενός ευρύτερου προγραμματισμού παρέμβασης σε πολεοδομικό -χωροταξικό επίπεδο και εισήγαγε νεωτερικές αντιλήψεις για τον χωροταξικό και πολεοδομικό σχεδιασμό στην Ελλάδα.
Α.2 «Χωροταξική διερεύνηση Ηπείρου-Θεσσαλίας. Οικιστική αναδιάρθρωσις σεισμοπλήκτου περιοχής. Ρυθμιστικά και πολεοδομικά σχέδια Σαλαώρας, Ροδαυγής και Πέτρας» ΣΠΕ/ΕΜΠ 1971, σε συνεργασία
Στόχος της έρευνας ήταν να καθορισθεί με αναπτυξιακά κριτήρια ο προσανατολισμός των πόρων για την ανοικοδόμηση κατεστραμμένων από σεισμούς ορεινών οικισμών. Στο πλαίσιο αυτό έγινε οριοθέτηση ευρύτερων περιφερειών με τοπικούς πόλους ανάπτυξης και σχεδιάστηκαν πρότυποι αγροτικοί οικισμοί.
Α.3 «Ρυθμιστική μελέτη αναπτύξεως πόλεως και περιοχής Καλαμάτας» ΣΠΕ/ΕΜΠ 1971, σε συνεργασία
Ανάθεση από το Δήμο Καλαμάτας σε μια περίοδο που είχε γίνει εμφανής η ευρύτερη ανάγκη εκπόνησης ρυθμιστικών σχεδίων για τα αστικά κέντρα. Η έρευνα περιλάμβανε εκτεταμένες τομεακές αναλύσεις και μελετήθηκαν προγράμματα ανάπτυξης και παρεμβάσεις σε επίπεδο πόλης.
Α.4 «Χωροταξική και Ρυθμιστική Μελέτη Βόλου», Γραφείο Θ. Παπαγιάννης και συνεργάτες, 1970-71, σε συνεργασία
Η Μαρία Μαυρίδου συνεργάστηκε ως υπεύθυνη μαζί με τη Μ. Μαντουβάλου της φάσης ανάλυσης της ευρύτερης περιοχής και πολεοδομικής διερεύνησης του συγκροτήματος. Οι δυο συνεργάτιδες από κοινού οργάνωσαν «πρώιμα» για την εποχή την κοινωνική έρευνα στη Ν. Ιωνία Βόλου ώστε να τροφοδοτήσει την κοινωνική διάσταση του Ρυθμιστικού Σχεδιασμού.
Α.5 «Ρυθμιστικό και Πολεοδομικό Σχέδιο Χαλκίδας», ως συνεργάτης του Γραφείου DNA, K.Mάρθας, Λ. Μάρθα, Μ. Μαντουβάλου, Α. Μπαχαροπούλου, Κ. Σοφούλης, κ.α., 1973-76
Α.6 «Πολεοδομικά πρότυπα κατοικίας». ΣΠΕ/ΕΜΠ 1977, σε συνεργασία
Στο πλαίσιο εκπόνησης της έρευνας “Πολεοδομικών προτύπων” για διακριτούς λειτουργικούς τομείς της πόλης, η έρευνα για την Κατοικία αποτέλεσε τον 4ο σχετικό τόμο. Στηρίχτηκε σε εκτεταμένη έρευνα σχετικά με τις συνθήκες στέγασης στην Ελλάδα και επιχείρησε μία τυπολόγηση των κατοικιών, σε συνάρτηση με τα χαρακτηριστικά κοινωνικών ομάδων, θέτοντας έτσι τις κοινωνικές παραμέτρους ως πλαίσιο αξιολόγησης των αναγκών σε σχέση με την κατοίκηση.
Α.7 «Πολεοδομική μελέτη Επέκτασης-Αναθεώρησης Μενιδίου, Άνω Λιοσίων, Φυλής, Θρακομακεδόνων», Γραφεία Δ. Διαμαντόπουλος και συνεργάτες και Α. Μάλας και συνεργάτες, 1984-1987
Η Μαρία Μαυρίδου συνεργάστηκε ως ειδική σύμβουλος.
Α.8 «Προσδιοριστικοί παράγοντες της γαιοπροσόδου στο Πολεοδομικό Συγκρότημα της Αθήνας μετά το 1960» ΓΓΕΤ 1987, σε συνεργασία
Θεωρητική διερεύνηση της διαδικασίας διαμόρφωσης των τιμών γης στο Λεκανοπέδιο της Αθήνας μετά το 1960 σε συνδυασμό με έρευνα πεδίου στις περιοχές Πετρούπολη, Αργυρούπολη και Βριλήσσια και συγκριτική μελέτη αυτών. Η έννοια της αστικής γαιοπροσόδου είναι καθοριστική για την κατανόηση της διαδικασίας παραγωγής του σύγχρονου αστικού περιβάλλοντος και η εργασία αυτή συνδιαλέγεται με μια ήδη εκτεταμένη διεθνή σχετική βιβλιογραφία, εμπλουτίζοντας τα εργαλεία θεωρητικής ανάλυσης και αντιπαραθέτοντάς τα με τα ειδικά χαρακτηριστικά περιπτώσεων του κτισμένου χώρου.
Α.9 «Αστική γαιοπρόσοδος και αγορές γης και κατοικίας σε περιοχές κατοικίας της μεταπολεμικής Αθήνας» ΓΓΕΤ 1989, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου
Έρευνα για την οποία η Μαρία Μαυρίδου σε συνεργασία με τη Μαίρη Μαντουβάλου ανέλαβαν και συνέταξαν τα κεφάλαια 3 («Επίδραση των διαδικασιών παραγωγής και της οργάνωσης της αγοράς ακινήτων στις τιμές της γης στην Πρωτεύουσα) και 4 (« Επίδραση των δημοσιονομικών διαστάσεων της κρατικής Πολιτικής γης και κατοικίας στη διαμόρφωση της τιμής της γης). Η ίδια σημειώνει: «αφετηρία της έρευνας αυτής είναι το γεγονός ότι η παραγωγή και η διάθεση ακινήτων στην Ελλάδα πραγματοποιείται με διαδικασίες που διαφέρουν σημαντικά από εκείνες των χωρών όπου κατά κύριο λόγο διαμορφώνονται οι ακαδημαϊκές θεωρίες για την ερμηνεία των ζητημάτων του χώρου. Η δε απλή μεταφορά τους, λόγω της πολυπλοκότητας των φαινομένων, δίδει ερμηνείες ανενεργές ως προς τη δυνατότητά τους να εντοπίσουν τις δυνάμεις που διαμορφώνουν τελικά το χώρο».
Τμήματα της έρευνας αυτής δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» στις 09/06/1993.
Α.10 «Η συγκυριακή ανάπτυξη μιας περιφερειακής συνοικίας: Νέα Λιόσια, Πολεοδομικές και κοινωνικές επιπτώσεις από τη διαμόρφωση αστικής γαιοπροσόδου μέσω της αυθαίρετης εκτός σχεδίου δόμησης», Διδακτορική διατριβή, 1988
Πρόκειται για τη διδακτορική διατριβή της η οποία υποστηρίχθηκε το 1988 και αξιολογήθηκε με άριστα παμψηφεί. Όπως σημειώνει η ίδια: «η διατριβή είχε ως στόχο τη διερεύνηση της υπόθεσης ότι η γαιοπρόσοδος που δημιουργείται στην Ελλάδα σε περιοχές που αναπτύσσονται με αυθαίρετη δόμηση αποτελεί σημαντικό παράγοντα κοινωνικής ενσωμάτωσης των εσωτερικών μεταναστών με σημαντικές επιπτώσεις τόσο στην κοινωνική διάρθρωση των ίδιων των αστικοποιημένων στρωμάτων, όσο και στη γενικότερη οικονομική και κοινωνική μεταπολεμική εξέλιξη» και «τη διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο οι διαδικασίες αυτές εγγράφονται στην πόλη, προσδίδοντας ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά στην Κατοικία και το Δημόσιο Χώρο». (βλ. και αναλυτικό βιογραφικό).
Α.11 « Διερεύνηση μεθόδου διαχείρισης, προστασίας και ανάδειξης παράκτιων μητροπολιτικών περιοχών -η περίπτωση του Σαρωνικού» ΣΠΕ/ΕΜΠ 1995, σε συνεργασία
Έρευνα στα πλαίσια του Κοινοτικού Προγράμματος ENVIREG, που ανατέθηκε στον Τομέα Πολεοδομίας και Χωροταξίας από το ΥΠΕΧΩΔΕ, με επιβλέποντα τον Οργανισμό Αθήνας. Εξειδίκευση των στόχων του ΡΣΑ (Ν.1515/1985) σε τμήμα της παράκτιας ζώνης με άξονες:
- την οικολογική ανασυγκρότηση της παράκτιας ζώνης με μακροπρόθεσμη προοπτική βιώσιμης ανάπτυξης
- την ενίσχυση του δημόσιου, κοινόχρηστου χαρακτήρα της ζώνης
- την αποσυμφόρηση της παράκτιας ζώνης από εντατικές ή /και αποκλειστικές χρήσεις και την απομάκρυνση των μη συμβατών χρήσεων
- τον συντονισμό αναπτυξιακών προγραμμάτων δημόσιων/ δημοτικών/ ιδιωτικών φορέων
- την ευαισθητοποίηση των διαφόρων ομάδων χρηστών σε πρακτικές που διαφυλάσσουν τη ζώνη ως πολύτιμο φυσικό πόρο
Συμβολή διάφορων ειδικών επιστημόνων, που κατάφεραν, σε ασφυκτικά χρονικά περιθώρια, να προωθήσουν δέσμη προτάσεων, που στηρίζονται σε διεπιστημονική προσέγγιση, ορισμένες μάλιστα από αυτές αναλυτικά επεξεργασμένες – όπως για παράδειγμα το σχέδιο Π.Δ. για τη διαμόρφωση θεσμικού πλαισίου διαχείρισης της περιοχής. Σύμφωνα με τον Δημ. Καρύδη, που υπήρξε μέλος της ερευνητικής ομάδας, η συγκυρία της εκπόνησης της έρευνας, ενώ ταυτόχρονα υλοποιούνταν διάφορες, ασυντόνιστες και απαράδεκτες, παρεμβάσεις στην περιοχή, έδωσε το έναυσμα στην ερευνητική ομάδα να δημοσιοποιήσει στο ευρύτερο κοινό τις επιστημονικές της θέσεις και αντιθέσεις, κυρίως με δημοσιεύσεις σε εφημερίδες και συνεντεύξεις. Η συμβολή της Μ. Μαυρίδου σε αυτή την προσπάθεια ήταν καθοριστικής σημασίας.
Α.12 «Solar renovation of the ancient, cultural industrial and living quarter in the centre of Athens, the Keramikos-Gas Factory area» ΣΠΕ/ΕΜΠ 1995, σε συνεργασία
Έρευνα που ανατέθηκε από την αρμόδια Διεύθυνση της Ευρωπαϊκής ένωσης για την Ενέργεια στην οποία συμμετείχαν και μέλη του Τομέα Πολεοδομίας μεταξύ των οποίων και η Μαρία Μαυρίδου. Σκοπός της η διερεύνηση των δυνατοτήτων εκμετάλλευσης ήπιων μορφών ενέργειας και η περιβαλλοντική βελτίωση στις υποβαθμισμένες και με ιδιαίτερο ιστορικό ενδιαφέρον της Αθήνας, στον Κεραμεικό και το Γκαζοχώρι. Το ενδιαφέρον της έρευνας εστιάζει στην απόπειρα εφαρμογής στον πολεοδομικό σχεδιασμό μιας τεχνογνωσίας ήδη προωθημένης σε κτιριολογική κλίμακα και στην συναρτώμενη προσπάθεια διατύπωσης προτάσεων για την πολεοδομική αναβάθμιση των περιοχών αυτών του κέντρου της Αθήνας, που παρουσιάζουν πολυσύνθετα κοινωνικά και πολεοδομικά ζητήματα.
Α.13 «Πολεοδομική και περιβαλλοντική διάσταση των Ολυμπιακών αγώνων 2004», ΕΜΠ-Ομάδα Πρωτοβουλίας Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος, 1998, σε συνεργασία.
Α.14 «Στρατηγικός σχεδιασμός απέναντι στην επικείμενη ανάπτυξη του Δήμου Άνω Λιοσίων Αττικής: Ζητήματα μεταποίησης, απασχόλησης και κοινωνικής συνοχής», ΕΜΠ, Διατμηματικό Ερευνητικό Πρόγραμμα, 1997-98, σε συνεργασία
Ελληνική συμβολή στο Ερευνητικό πρόγραμμα Leonardo da Vinci-Fopradel με τίτλο «Διεθνές πρόγραμμα μεταφοράς γνώσεων μέσω επιμόρφωσης φορέων που εμπλέκονται σε θέματα στρατηγικού σχεδιασμού».
Α.15 «Πολεοδομική κατάσταση και κατευθύνσεις μετασεισμικής ανασυγκρότησης του Δήμου Άνω Λιοσίων», ΕΜΠ, Διατμηματικό Ερευνητικό Πρόγραμμα, 2000, σε συνεργασία.
Α.16 «Διερεύνηση πολεοδομικών-κοινωνικών παραμέτρων στο Δήμο Αχαρνών και διατύπωση κατευθύνσεων Στρατηγικού Αστικού Σχεδιασμού για μια βιώσιμη ανάπτυξη», ΕΜΠ, Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος Σχολής Αρχιτεκτόνων, 1999-2001, σε συνεργασία.
Α.17 «Άξονες χωροταξικής και οικιστικής οργάνωσης πυρόπληκτων περιοχών, πιλοτική διερεύνηση προοπτικών ανασυγκρότησης των Δήμων Αλιφείρας, Ανδρίτσαινας, Ζαχάρως, Φιγάλειας», ΕΜΠ, Διατμηματική ομάδα πρωτοβουλίας, 2008.
Α.18 «Μεταλλασσόμενοι χαρακτήρες και πολιτικές στα κέντρα πόλης: Αθήνα-Πειραιάς», ΟΡΣΑ-ΕΜΠ, 2010-13, σε συνεργασία
Η Μ. Μαυρίδου είχε την ευθύνη για την οργάνωση της έρευνας και αποτίμηση των αποτελεσμάτων της, ως προς τις πολεοδομικές παραμέτρους.
Β. ΑΡΘΡΑ, ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΙΣΗΓΗΣΕΙΣ
Σημείωση: για τις εργασίες Β.1 έως Β.12 και Β.16 έως Β.18 παρατίθενται συνοπτικά σχόλια της εισηγητικής έκθεσης της επιτροπής κρίσης για την εκλογή της Μαρίας Μαυρίδου σε θέση επίκουρης καθηγήτριας.
Β.1 «Χωροταξικό περιοχής Πρωτευούσης -κριτική της μελέτης του Γραφείου Δοξιάδη», ΔΣΑ 3/1976, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου, Λ. Μάρθα.
Άρθρο με αφορμή την κριτική αποτίμηση από το ΣΠΕ του Χωροταξικού Σχεδίου Δοξιάδη την οποία είχε αναλάβει τριμελής επιτροπή, μέλος της οποίας ήταν και η Μαρία Μαυρίδου. Όπως σημειώνει η Μαρία Μαυρίδου η κριτική που διατυπώθηκε στο άρθρο επεσήμαινε:
- την ελλιπή επιστημονική τεκμηρίωση της μελέτης
- τη διευθέτηση του χώρου της Αθήνας «βάση των προτύπων που το γραφείο Δοξιάδη εφάρμοζε σε όλα τα γεωγραφικά πλάτη και μήκη της υφηλίου»
- το αδόκιμο της πρότασης για πραγματοποίηση στην Αθήνα υπερβολικά υψηλών, σε σχέση με την υπόλοιπη χώρα, δημοσίων επενδύσεων, και
- την εσφαλμένη προτεινόμενη συγκεντρωτική διοικητική οργάνωση, η οποία καταργεί και τις λίγες αρμοδιότητες της τοπικής αυτοδιοίκησης
Β.2 «Τα 150 χρόνια της Αθήνας-ορόσημο: σχετικά με το πλαίσιο του ΥΧΟΠ για την ανασυγκρότηση της Αθήνας», ΔΣΑ 15/1983, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου.
Άρθρο, στο πλαίσιο της ευφορικής για τον κλάδο περιόδου υπουργίας του Αντώνη Τρίτση και με αφορμή τις προτάσεις του για την πολεοδομική ανασυγκρότηση. Επιχειρούσε μια συγκριτική διερεύνηση του προγράμματος Δοξιάδη για την περιοχή Πρωτευούσης και του «σχεδίου Μάνου» για την «Πρωτεύουσα 2000». Ο στόχος ήταν, παρέχοντας ένα πλαίσιο συζήτησης, να διευκολυνθεί η διατύπωση προτάσεων από το νεοσύστατο τότε ΥΧΟΠ. Στο άρθρο επισημαίνεται θετικά η εισήγηση διαφορετικών τρόπων πολεοδόμησης από το «πλαίσιο ανασυγκρότησης της Αθήνας» ενώ όμως διαπιστωνόταν συγχρόνως ότι ένα πλέγμα διαφορετικών αντιλήψεων και πολιτικών επιλογών δεν είχαν (ακόμα) μεταφραστεί σε συγκεκριμένα μέτρα καθώς έλειπε η αποσαφήνιση των ενεργειών που θα οδηγούσαν προς αυτή την κατεύθυνση.
Β.3 «Εγκατάσταση στην Αθήνα σε περιοχή αυθαιρέτων», ΥΠΠΟ, 1986
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον τόμο «Η Αθήνα όπως δεν φαίνεται», έκδοση σε συνεργασία Υπουργείου Πολιτισμού (ΥΠΠΟ) και Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών (ΣΑΔΑΣ), στο πλαίσιο έκθεσης που οργάνωσαν με τον ίδιο τίτλο για την επέτειο των “150 χρόνων της Αθήνας”. Στηρίζεται στην ανάλυση και τα συμπεράσματα της διδακτορικής της διατριβής. Αναλύονται σε αυτό, συνοπτικά, οι διαδικασίες εγκατάστασης εσωτερικών μεταναστών στα Νέα Λιόσια και επισημαίνονται οι επιπτώσεις της στην κοινωνική συγκρότηση και την χωρική οργάνωση της πόλης.
Β.4 «Η κρίση στο στεγαστικό ζήτημα: εκδηλώσεις-αίτια-νέα φαινόμενα», εισήγηση σε συζήτηση του Κέντρου Μαρξιστικών Ερευνών, 1988, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου.
Εισήγηση στη «Συζήτηση για το στεγαστικό πρόβλημα» που οργανώθηκε από το Κ.Μ.Ε., στην οποία υποστηρίζεται, σύμφωνα με την ίδια, ότι τα φαινόμενα που οριοθετούν την κρίση στο στεγαστικό ζήτημα «αποτελούν μάλλον σταθερές συνιστώσες ενός συστήματος παραγωγής κατοικίας που δείχνει αρκετή αντοχή στο χρόνο και συναντά ουσιαστικά την ανοχή αν όχι τη συναίνεση όχι μόνο των πλατειών στρωμάτων αλλά και όλων όσων έχουν οικονομικά και επαγγελματικά συμφέροντα στην οικοδομή». Το στέρεο θεωρητικό υπόβαθρο και η συστηματική διερεύνηση αυτής της προβληματικής από τη Μαρία Μαυρίδου σε προηγούμενες εργασίες της συνετέλεσε ώστε η έννοια «κρίση» στο στεγαστικό να λάβει στην εργασία αυτή τις πραγματικές τις διαστάσεις.
Β.5 «Αssociation de Recherche Cooperative Internationale (ARCI). Programme de Recherche 1988-90, σε συνεργασία με Β. Γκιζελή , Μ. Μαντουβάλου.
Έκθεση από την έρευνα με τίτλο «Δυνατότητες και περιορισμοί της πολιτιστικής έκφρασης σε μια περιφερειακή συνοικία της Αθήνας», στα πλαίσια ερευνητικού προγράμματος της Αssociation de Recherche Cooperative Internationale, αυτόνομου ερευνητικού φορέα της Εcole Pratique en sciences sociales (EPSS) υπό την αιγίδα της UNESCO. Η Μ. Μαυρίδου, σε συνεργασία, επεξεργάστηκε υλικό από τη διδακτορική της διατριβή, σύμφωνα με τα ερωτήματα και τις βασικές υποθέσεις της έρευνας του ARCI. Το κείμενο παρουσιάστηκε σε τόμο περιορισμένης κυκλοφορίας της ερευνητικής υποομάδας “Εspace construit et rapports sociaux” με πεδίο την περιφέρεια μεγάλων αστικών συγκροτημάτων που είχαν αναπτυχθεί με αυτοκατασκευές (κατασκευές -δημιούργημα δηλ. των ίδιων των ενδιαφερόμενων για στέγαση πληθυσμών).
Β.6 «Για μια προγραμματική συναίνεση στα ζητήματα της πόλης και του περιβάλλοντος», Ενημερωτικό Δελτίο του ΤΕΕ, 1989, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου, Γ. Πολύζο.
Άρθρο που, στα πλαίσια της πολιτικής συγκυρίας της κυβέρνησης εθνικής ενότητας το 1989 η οποία, σύμφωνα με τη Μ. Μαυρίδου, «θεωρήθηκε από πολλούς ως περίοδος προνομιακή για να αντιμετωπισθούν κρίσιμα και χρονίζοντα ζητήματα του πολεοδομικού γίγνεσθαι», προσεγγίζει ζητήματα πρόσφατων μέτρων/ πολεοδομικών παραμέτρων που κατά τους γράφοντες έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής των κατοίκων της πρωτεύουσας. Τα ζητήματα αυτά είναι: κατάργηση περιοριστικών μέτρων για τα ταξί, κατάργηση μίνι λεωφορείων στο κέντρο, αύξηση εκμετάλλευσης των οικοπέδων στα προάστια λόγω απρογραμμάτιστης μεταφοράς συντελεστή δόμησης και αθρόες εντάξεις στο σχέδιο πόλης αραιοδομημένων περιοχών.
Β.7 «Πολεοδομικές και κοινωνικές επιπτώσεις από την ανάπτυξη των Δυτικών Συνοικιών με αυθαίρετη εκτός σχεδίου δόμηση», 4ο Συμπόσιο Ιστορίας-Λαογραφίας Αττικής, Άνω Λιόσια, 1991, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου.
Εισήγηση όπου, στηριζόμενη κυρίως στη διδακτορική της διατριβή, προβάλει, «την ανάγκη ανάπτυξης της τοπικής κοινωνικής ζωής και συλλογικής δράσης για τη βελτίωση του δημόσιου χώρου της πόλης».
Β.8 «Μελέτη της πόλης -Ένας άξονας σπουδών στην Πολεοδομία και Χωροταξία» ΔΣΑ 21-22, 1991, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου, Ντ. Βαΐου.
Δημοσίευση της εισήγησης σε επιστημονικό διήμερο (23-24/01/1990) με θέμα τις σπουδές στην Πολεοδομία και τη Χωροταξία και στόχο τη διατύπωση γενικών αρχών για την οργάνωση μεταπτυχιακών σπουδών. Στην εισήγηση διασταυρώνονται τα δεδομένα της ελληνικής εμπειρίας με τις τάσεις που διαμορφώνονται στο διεθνή χώρο, όσον αφορά την προβληματική για το εύρος και τις δυνατότητες της πολεοδομικής και της χωροταξικής πρακτικής. Με δεδομένη τη σημασία του θέματος της οργάνωσης μεταπτυχιακών σπουδών στην Πολεοδομία για πρώτη φορά στην Ελλάδα οι προτάσεις των Μαυρίδου, Μαντουβάλου και Βαΐου αποτέλεσαν τομή και σημείο αναφοράς εισάγοντας τον διεθνή προβληματισμό για τα URBAN STUDIES στην εγχώρια συζήτηση και προτείνοντας συστηματικά την απόδοσή του με τον όρο Μελέτη της πόλης – όρο που σταδιακά καθιερώθηκε.
Β.9 «Λαύριο- προοπτικές ανάπτυξης», Πρακτικά ημερίδας για το Λαύριο, ΕΜΠ, 1991, σε συνεργασία Μ. Μαντουβάλου, Ντ. Βαΐου.
Ημερίδα που διοργανώθηκε για να συζητηθούν τόσο οι τότε πρόσφατες κυβερνητικές εξαγγελίες για την περιοχή όσο και οι προβληματισμοί εντός Πολυτεχνείου που αναπτύσσονταν στο πλαίσιο μαθημάτων διερεύνησης της συγκρότησης του αστικού χώρου στο Λαύριο.
Στη σχετική εισήγηση της οργανωτικής επιτροπής της οποίας η Μ. Μαυρίδου ήταν μέλος, αναλύθηκαν υπό την παραδοχή της ανεπάρκειας, ακαταλληλότητας και αντιφατικότητας των κυβερνητικών μέτρων, οι κοινωνικοικονομικές συνέπειες της αποβιομηχάνισης της περιοχής και επισημάνθηκαν κριτικά ορισμένοι άξονες ανάπτυξης της πόλης.
Η Μ. Μαυρίδου συνεπιμελήθηκε με τις Ντ. Βαΐου και Μ. Μαντουβάλου την έκδοση των πρακτικών της ημερίδας.
Β.10 «Λαύριο- προοπτικές ανάπτυξης», Πυρφόρος, 1/ 1991, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου, Ντ. Βαΐου.
Άρθρο όπου οι θέσεις της εισήγησης σε σχετική ημερίδα (βλ. 5.9) προσεγγίζονται ως προς το εκπαιδευτικό τους ενδιαφέρον. Στόχος η προώθηση της σχετικής διδασκαλίας στην κατεύθυνση της προσέγγισης σημαντικών σύγχρονων αστικών/κοινωνικών ζητημάτων στο πεδίο.
Β.11 «Αφιέρωμα στο Λαύριο», ΔΣΑ 3/1992, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου, Ντ. Βαΐου.
Το αφιέρωμα του Δελτίου Συλλόγου Αρχιτεκτόνων στο Λαύριο κατόπιν πρωτοβουλίας των Μαυρίδου, Μαντουβάλου και Βαΐου, και σε συνέχεια των διεργασιών που αναφέρθηκαν προηγουμένως, περιλάμβανε τα εξής άρθρα: «Συμπεράσματα της ημερίδας για το Λαύριο», «Δυνατότητες πολεοδομικών παρεμβάσεων στο Λαύριο και εκπαιδευτική διαδικασία», «Κρίσιμα θέματα διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς του Λαυρίου». Το συγκροτημένο αυτό αφιέρωμα συνέβαλε στην ευρύτερη δημοσιοποίηση εξαιρετικά επίκαιρων θεμάτων για την πόλη του Λαυρίου και της αντίστοιχης διευρυμένης επιστημονικής δραστηριότητας του ΕΜΠ.
Β.12 «Αυθαίρετη δόμηση: Μονόδρομος σε αδιέξοδο;» ΔΣΑ 7/1993, σε συνεργασία με Ντ. Βαΐου, Μ. Μαντουβάλου.
Στο επιστημονικά σημαντικό αυτό άρθρο υποστηρίζεται, σύμφωνα με τη Μ. Μαυρίδου, ότι η αυθαίρετη δόμηση «στο πλαίσιο των δυνατοτήτων που διέθετε η κοινωνία μας σε μέσα και οργάνωση, ήταν αποτελεσματικός τρόπος κάλυψης των αναγκών σε στέγη των αστικοποιούμενων λαϊκών στρωμάτων -αν όχι ο μόνος δυνατός. Η πολιτική του ελληνικού κράτους που έμμεσα αλλά ουσιαστικά, ενσωμάτωσε την αυθαίρετη δόμηση, ευνόησε και την κοινωνική ενσωμάτωση των στρωμάτων που κατέφυγαν σ΄ αυτήν και δημιούργησε τις βάσεις μιας πλατιάς κοινωνικής συναίνεσης.»
Β.13 «Αστική γαιοπρόσοδος και αγορές γης και κατοικίας σε περιοχές κατοικίας της μεταπολεμικής Αθήνας» εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» στις 09/06/1993, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου, δημοσίευση τμημάτων της έρευνας που εκπονήθηκε για τη ΓΓΕΤ το 1989.
Β.14 «Ο Οσμάν στην Αράχωβα», Κυριακάτικος Ριζοσπάστης, 12/06/1994.
Β.15 «Το σχέδιο Stauffert για τη Σπάρτη. Επιπτώσεις στην ανάπτυξη και συγκρότηση του αστικού χώρου», εισήγηση στο συνέδριο «Νέες πόλεις πάνω στις παλιές-το παράδειγμα της Σπάρτης», ΤΕΕ, ICOMOS, Δήμος Σπάρτης, 1994, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου, Ντ. Βαΐου, Ντ. Ντουβή.
Β.16 «Μικροϊδιοκτησία, άτυπες δραστηριότητες και σχεδιασμός του χώρου στην Ελλάδα. Τα τοπικά δεδομένα στην Ευρώπη μετά το Μάαστριχτ», εισήγηση στο συνέδριο «Geographies of Integration –Geographies of Inequality in a Post–Maastricht Europe», 1993, και άρθρο με τίτλο «Processes of Social Integration and Urban Development in Greece: Southern Challenges to European Unification», European Planning Studies, vol.3 no2/1995, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου, Ντ. Βαΐου.
Εισήγηση στο συνέδριο το οποίο συνδιοργάνωσαν ο Τομέας Πολεοδομίας και Χωροταξίας του ΕΜΠ, ο Τομέας Πολεοδομίας και Χωροταξίας του ΑΠΘ και το Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Οι εισηγήτριες Μ. Μαυρίδου, Μ. Μαντουβάλου και Ντ. Βαΐου αντιπαραθέτουν τις ιδιαίτερες συνιστώσες της ανάπτυξης του αστικού χώρου στην Ελλάδα (μικροϊδιοκτησία, οικογένεια και άτυπες μορφές παραγωγής και εργασίας) στην ομογενοποιητική τάση της Συνθήκης του Μάαστριχτ και αναδεικνύουν τη σημασία της διερεύνησης των τοπικών συνθηκών ως εργαλείου κατανόησης του μηχανισμού διαμόρφωσης κοινωνικών σχέσεων και αναπαραγωγής κοινωνικών ανισοτήτων.
Η εισήγηση αυτή, δημοσιεύτηκε σε μορφή άρθρου και αποτέλεσε σημαντική συνεισφορά, σε μια περιορισμένη για την εποχή εκείνη βιβλιογραφία στη χώρα μας.
Β.17 «Η οικολογική ποιότητα του θαλάσσιου και παράκτιου περιβάλλοντος ως ποσοτική παράμετρος του Χωροταξικού Σχεδιασμού», εισήγηση σε συνέδριο, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 1995, σε συνεργασία με Π. Παναγιωτίδη, Θ. Βλαστό, Δ. Καρύδη, Κ. Χατζημπίρο.
Η εισήγηση που στηρίζεται στην έρευνα για την παράκτια ζώνη του Σαρωνικού (βλ. 3.1.8), προτείνει ένα σύστημα αξιολόγησης της οικολογικής ποιότητας του παράκτιου περιβάλλοντος με ζητούμενο να λειτουργήσει αυτή ως ποσοτική παράμετρος, ικανή να συνδυαστεί με οικονομικές, κοινωνικές, αισθητικές και άλλες παραμέτρους που επηρεάζουν το χωροταξικό σχεδιασμό. Η γενίκευση των συμπερασμάτων της έρευνας ήταν σημαντικό εργαλείο ευαισθητοποίησης των φορέων που εκείνη την περίοδο προγραμμάτιζαν εκτεταμένες και μεγάλης έντασης πολεοδομικές και χωροταξικές παρεμβάσεις.
Β.18 «Σχολιασμός της Νομοθεσίας για τη μεταφορά συντελεστή δόμησης με πολεοδομικά-περιβαλλοντικά κριτήρια», εισήγηση σε ημερίδα, Πανεπιστήμιο Αθηνών, 1995, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου, Ι. Πολύζο.
Εισήγηση σε ημερίδα που συνδιοργάνωσαν οι Τομείς Διοικητικής Επιστήμης του ΕΚΠΑ και του Τομέα Πολεοδομίας και Χωροταξίας του ΕΜΠ και η εισήγηση ήταν μια ανάλυση των βασικών διατάξεων του νέου νόμου για τη μεταφορά συντελεστή δόμησης και επισήμαινε κριτικά την τάση να λειτουργήσει ως έμμεσος μηχανισμός αύξησης των συντελεστών δόμησης σε περιοχές μεγάλης ζήτησης.
Β.19 «Η μελέτη της πόλης στις σπουδές του Τμήματος Αρχιτεκτόνων» , εισήγηση σε ημερίδα του Τομέα Συνθέσεων, Τμήμα Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ και άρθρο στο περιοδικό Πυρφόρος, 1995, σε συνεργασία με Ντ. Βαΐου, Τζ. Κοσμάκη, Μ. Μαντουβάλου, Α. Σαρηγιάννη.
Β.20 «Κοινωνική ενσωμάτωση και ανάπτυξη του αστικού χώρου στην Ελλάδα: τα τοπικά δεδομένα στην Ενωμένη Ευρώπη», Άρθρο στο Βήμα των Κοινωνικών Επιστημών, 16/1995, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου.
Β.21 «Αθήνα 2004. Στα μονοπάτια της παγκοσμιοποίησης;», Γεωγραφίες, 7/2004, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου, Ντ. Βαΐου. Συνεπιμέλεια αφιερώματος.
Η Μ. Μαυρίδου σε συνεργασία με τις συναδέλφους της Ντίνα Βαίου και Μαρία Μαντουβάλου, είχαν την επιμέλεια του τεύχους αυτού των Γεωγραφιών – που προγραμματίστηκε ως Αφιέρωμα στις στρατηγικές, τις διεργασίες και μεταλλαγές στο Π.Σ. της Πρωτεύουσας, με τον στόχο -ή με την ευκαιρία-της ανάληψης και οργάνωσης των Ολυμπιακών αγώνων του 2004.Η Μ. Μαυρίδου υπογράφει, μαζί με τις συναδέλφους της, το Εισαγωγικό σημείωμα και οργανώνει με την συνεργασία τους την πρόσκληση των συγγραφέων και την συγγραφή άρθρων για τον σχολιασμό και αποτίμηση, μέσα από διάφορες οπτικές, των μεταλλαγών που συντελούνται.
Β.22 «Η μελέτη της πόλης και οι σπουδές των αρχιτεκτόνων», εισήγηση στο συνέδριο «Η εκπαίδευση του αρχιτέκτονα τον 21ο αιώνα», Τμήμα Αρχιτεκτόνων ΑΠΘ, Δεκέμβριος 1998.
Β.23 «Η μεταπολεμική ελληνική πολεοδομία μεταξύ θεωρίας και συγκυρίας», Πρακτικά Συνεδρίου «Η Πολεοδομία στην Ελλάδα από το 1949 έως το 1974», Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βόλος 2000, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου και Ντ. Βαΐου.
Β.24 «Η νέα πολεοδομία ως κυρίαρχος λόγος και η ελληνική πόλη», στον τιμητικό τόμο για τον Καθηγητή Αθ. Αραβαντινό: «Πόλη και χώρος από τον 20ο στον 21οαιώνα», ΕΜΠ/Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, ΣΕΠΟΧ, 2004.
Β.25 «Η προστασία της Παλιάς Πόλης (της Ξάνθης) ως πολιτικό πρόταγμα», άρθρο στο βιβλίο του Κ. Θανόπουλου «Πορεία αντίθετα-η σύγκρουση για την προστασία της Παλιάς Ξάνθης, Πολιτικό χρονικό» , Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης, Ξάνθη, 2005
Η Μαρία Μαυρίδου είχε διατελέσει μέλος της επιστημονικής επιτροπής του ΠΑΚεΘρα.
Σημείωση: Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις δημοσιεύσεις βλ. ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ 5. Άρθρα, δημοσιεύσεις και εισηγήσεις
1.Άρθρα σε περιοδικά, τόμους και πρακτικά συνεδρίων
- Χωροταξικό περιοχής Πρωτευούσης -κριτική της μελέτης του Γραφείου Δοξιάδη», ΔΣΑ 3/1976, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου, Λ. Μάρθα. (βλ. Β.1)
- «Τα 150 χρόνια της Αθήνας-ορόσημο: σχετικά με το πλαίσιο του ΥΧΟΠ για την ανασυγκρότηση της Αθήνας», ΔΣΑ 15/1983, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου.(βλ. Β.2)
- «Εγκατάσταση στην Αθήνα σε περιοχή αυθαιρέτων», ΥΠΠΟ, 1986 (βλ. Β.3)
- «Αssociation de Recherche Cooperative Internationale (ARCI). Programme de Recherche 1988-90, σε τόμο της ερευνητικής υποομάδας “Εspace construit et rapports sociaux” σε συνεργασία με Β. Γκιζελή , Μ. Μαντουβάλου.(βλ. Β.5)
- «Για μια προγραμματική συναίνεση στα ζητήματα της πόλης και του περιβάλλοντος», Ενημερωτικό Δελτίο του ΤΕΕ, 1989, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου, Γ. Πολύζο.(βλ. Β.6)
- «Μελέτη της πόλης -Ένας άξονας σπουδών στην Πολεοδομία και Χωροταξία» ΔΣΑ 21-22, 1991, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου, Ντ. Βαΐου.(βλ. Β.8)
- «Λαύριο- προοπτικές ανάπτυξης», Πρακτικά ημερίδας για το Λαύριο, ΕΜΠ, 1991, σε συνεργασία Μ. Μαντουβάλου, Ντ. Βαΐου. (βλ. Β.9)
- «Λαύριο- προοπτικές ανάπτυξης», Πυρφόρος, 1/ 1991, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου, Ντ. Βαΐου. (βλ. Β.10)
- «Αφιέρωμα στο Λαύριο», ΔΣΑ 3/1992, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου, Ντ. Βαΐου (βλ. Β.11)
- «Αυθαίρετη δόμηση: Μονόδρομος σε αδιέξοδο;» ΔΣΑ 7/1993, σε συνεργασία με Ντ. Βαΐου, Μ. Μαντουβάλου. (βλ. Β.12)
- «Processes of Social Integration and Urban Development in Greece: Southern Challenges to European Unification», European Planning Studies, vol.3 no2/1995, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου, Ντ. Βαΐου. (βλ. Β.16)
- «Η μελέτη της πόλης στις σπουδές του Τμήματος Αρχιτεκτόνων» , άρθρο στο περιοδικό Πυρφόρος, 1995, σε συνεργασία με Ντ. Βαΐου, Τζ. Κοσμάκη, Μ. Μαντουβάλου, Α. Σαρηγιάννη.(βλ. Β.19)
- «Κοινωνική ενσωμάτωση και ανάπτυξη του αστικού χώρου στην Ελλάδα: τα τοπικά δεδομένα στην Ενωμένη Ευρώπη», Το Βήμα των Κοινωνικών Επιστημών, τ.16/1995, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου. (βλ. Β.20)
- «Αθήνα 2004. Στα μονοπάτια της παγκοσμιοποίησης;», Γεωγραφίες,τ. 7/2004, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου, Ντ. Βαΐου. Συνεπιμέλεια αφιερώματος. Με κείμενα των Γ. Πολύζου, Σ. Σόρογκα, Γ. Σταθάκη & Κ. Χατζημιχάλη, Π. Δελλαδέτσιμα, Ι. Ψημμένου, Θ. Παγώνη, Ε. Μίχα, Ε. Ηλιοπούλου, Μ. Ευαγγελίδου, Γ. Σαρηγιάννη, Α. Βρυχέα, Ε. Παναγούλη, Β. Αττάρτ, Φ. Βαταβάλη. (βλ. Β.21)
- «Η μεταπολεμική ελληνική πολεοδομία μεταξύ θεωρίας και συγκυρίας»,Πρακτικά Συνεδρίου «Η Πολεοδομία στην Ελλάδα από το 1949 έως το 1974», Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Βόλος 2000, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου και Ντ. Βαΐου.(βλ. Β.23)
- Μαυρίδου Μ., «Η νέα πολεοδομία ως κυρίαρχος λόγος και η ελληνική πόλη», στον τιμητικό τόμο για τον Καθηγητή Αθ. Αραβαντινό: «Πόλη και χώρος από τον 20ο στον 21οαιώνα», ΕΜΠ/Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, ΣΕΠΟΧ, 2004 (βλ.Β.24)
- Μαυρίδου Μ., «Η προστασία της Παλιάς Πόλης (της Ξάνθης) ως πολιτικό πρόταγμα», άρθρο στο βιβλίο του Κ. Θανόπουλου «Πορεία αντίθετα-η σύγκρουση για την προστασία της Παλιάς Ξάνθης, Πολιτικό χρονικό» , Πολιτιστικό Αναπτυξιακό Κέντρο Θράκης, Ξάνθη, 2005 (βλ. Β.25)
2. Εισηγήσεις σε συνέδρια, ημερίδες και συζητήσεις
- «Η κρίση στο στεγαστικό ζήτημα: εκδηλώσεις-αίτια-νέα φαινόμενα», εισήγηση σε συζήτηση του Κέντρου Μαρξιστικών Ερευνών, 1988, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου. (βλ. Β.4)
- «Πολεοδομικές και κοινωνικές επιπτώσεις από την ανάπτυξη των Δυτικών Συνοικιών με αυθαίρετη εκτός σχεδίου δόμηση», 4ο Συμπόσιο Ιστορίας-Λαογραφίας Αττικής, Άνω Λιόσια, 1991, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου. (βλ. Β.7)
- «Το σχέδιο Stauffert για τη Σπάρτη. Επιπτώσεις στην ανάπτυξη και συγκρότηση του αστικού χώρου», εισήγηση στο συνέδριο «Νέες πόλεις πάνω στις παλιές-το παράδειγμα της Σπάρτης», ΤΕΕ, ICOMOS, Δήμος Σπάρτης, 1994, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου, Ντ. Βαΐου, Ντ. Ντουβή. (βλ. Β.15)
- «Μικροϊδιοκτησία, άτυπες δραστηριότητες και σχεδιασμός του χώρου στην Ελλάδα. Τα τοπικά δεδομένα στην Ευρώπη μετά το Μάαστριχτ», εισήγηση στο συνέδριο «Geographies of Integration –Geographies of Inequality in a Post–Maastricht Europe», 1993, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου, Ντ. Βαΐου. (βλ. Β.16)
- «Η οικολογική ποιότητα του θαλάσσιου και παράκτιου περιβάλλοντος ως ποσοτική παράμετρος του Χωροταξικού Σχεδιασμού», εισήγηση σε συνέδριο, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, 1995, σε συνεργασία με Π. Παναγιωτίδη, Θ. Βλαστό, Δ. Καρύδη, Κ. Χατζημπίρος. (βλ. Β.17)
- «Σχολιασμός της Νομοθεσίας για τη μεταφορά συντελεστή δόμησης με πολεοδομικά-περιβαλλοντικά κριτήρια», εισήγηση σε ημερίδα, Πανεπιστήμιο Αθηνών, 1995, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου, Ι. Πολύζο. (βλ. Β.15)
- «Η μελέτη της πόλης στις σπουδές του Τμήματος Αρχιτεκτόνων» , εισήγηση σε ημερίδα του Τομέα Συνθέσεων, Τμήμα Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ, 1995, σε συνεργασία με Ντ. Βαΐου, Τζ. Κοσμάκη, Μ. Μαντουβάλου, Α. Σαρηγιάννη. (βλ. Β.19)
- «Η μελέτη της πόλης και οι σπουδές των αρχιτεκτόνων», εισήγηση στο συνέδριο «Η εκπαίδευση του αρχιτέκτονα τον 21ο αιώνα», Τμήμα Αρχιτεκτόνων ΑΠΘ, Δεκέμβριος 1998, Μαυρίδου Μ. (βλ. Β.22)
3. Άρθρα σε εφημερίδες
- Μαυρίδου Μ., «Ο Οσμάν στην Αράχωβα», Κυριακάτικος Ριζοσπάστης, 12/06/1994
- «Αστική γαιοπρόσοδος και αγορές γης και κατοικίας σε περιοχές κατοικίας της μεταπολεμικής Αθήνας» εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ» στις 09/06/1993, σε συνεργασία με Μ. Μαντουβάλου, δημοσίευση τμημάτων της έρευνας που εκπονήθηκε για τη ΓΓΕΤ το 1989 (βλ. Β.13)
Οι πηγές από τις οποίες αντλήθηκε υλικό για να συνταχθεί, μετά το θάνατο της Μαρίας Μαυρίδου, το παρόν βιογραφικό σημείωμα και ο κατάλογος εργογραφίας ήταν :
- Εισηγητική Έκθεση της τριμελούς επιτροπής κρίσης της Μ. Μαυρίδου για την κατάληψη θέσεως Επίκουρης Καθηγήτριας στο Τομέα Πολεοδομίας του τμήματος Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ (1995), η οποία παραχωρήθηκε από τη Γραμματεία του Τομέα με τη φροντίδα του συναδέλφου της Μαρίας, Γεωργίου Σαρηγιάννη.
- Βιογραφικό σημείωμα που είχε συντάξει η ίδια η Μαρία Μαυρίδου περί το 1996
- «Μαρία Μαυρίδου Ιn Memoriam 1941-2019», σημείωμα σύνταξης, περιοδικό Γεωγραφίες, τ.34/2019
- «Γεωγραφίες και διακυβεύματα πανεπιστημιακής καθημερινότητας. Αφιέρωμα στην Μαρία Μαυρίδου», επιμέλεια Ντίνα Βαΐου, Μαρία Μαντουβάλου. Περιοδικό Γεωγραφίες, τ.35/2020 και ιδιαίτερα τα κείμενα των: Ντ. Βαΐου και Μ. Μαντουβάλου, Φ. Βαταβάλη και Λ. Τριάντη, Θ. Ησαΐα, Α. και Γ. Σαρηγιάννη.
- «Αναζητώντας την Επιστήμη, στα ίχνη της πόλης με τη Μαρία Μαυρίδου», συλλογικό έργο σε επιμέλεια Ντίνας Βαΐου, εκδόσεις Καλειδοσκόπιο, 2007.
- «Διδάσκοντας τη μελέτη της πόλης: διαγεννεακές ανταλλαγές μεταξύ θεωρίας και συγκυρίας», εισήγηση στο συνέδριο με αφορμή τα 100 χρόνια λειτουργίας της Αρχιτεκτονικής Σχολής του ΕΜΠ, Ντ. Βαΐου, Π. Κουτρολίκου, Μ. Μαντουβάλου, Ειρ. Μίχα, 2017
- Νεκρολογία της Μαρίας Μαυρίδου, Δημήτρης Α. Μαυρίδης, 25/04/2022
Για τη χρήση και την αναπαραγωγή του υλικού έχουν συναινέσει οι συγγραφείς ή η συντακτική ομάδα των περιοδικών/συλλογικών εκδόσεων.
Ευχαριστούμε τους συγγραφείς και επιμελητές των αφιερωμάτων, τους φίλους και συναδέλφους της Μαρίας Μαυρίδου που παραχώρησαν φωτογραφίες από τα αρχεία τους και όλους όσοι βοήθησαν με κάθε τρόπο. Ιδιαίτερα τη Μαίρη Μαντουβάλου, την Άννα Σαρηγιάννη και το Γιώργο Σαρηγιάννη.