Γεννήθηκε το 1939 στο Ηράκλειο Κρήτης, και από το 1940 μένει στην Αθήνα. Πρωτότοκη κόρη του Αλέξανδρου Παπαζώη ανώτατου αξιωματικού και της Μαρίας Κουμεντάκου απόφοιτης της Χαροκοπείου σχολής. Έχει δύο αδελφές μηχανικούς απόφοιτες του ΕΜΠ και του ΑΠΘ. Φοίτησε στο 4ο Γυμνάσιο Θηλέων Παγκρατίου, και συμμετείχε ως αθλήτρια ελεύθερης κολύμβησης στην ομάδα του σχολείου. Έκανε μαθήματα ξένων γλωσσών Αγγλικά-Γαλλικά, αργότερα Ιταλικά και σπουδές πιάνου και θεωρίας στο Ελληνικό Ωδείο Αθηνών (1946-1956).

 

Το 1957 γράφτηκε στην Σχολή Αρχιτεκτόνων της Νάπολης, όπου υπηρετούσε ο πατέρας της. Το 1960 έχοντας ολοκληρώσει το προδίπλωμα (biennio), έδωσε κατατακτήριες εξετάσεις στο ΕΜΠ και συνέχισε τις σπουδές της στο 3ο έτος της Αρχιτεκτονικής. Μεταξύ του 3ου και 4ου έτους με το πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών εργάστηκε στο αρχιτεκτονικό γραφείο των Hans & Jost Mayer στο Wezicon της Ζυρίχης.

Ολοκλήρωσε τις σπουδές της το 1963 με την επί πτυχίω διάλεξη τριμελούς ομάδας στην έδρα «Μορφολογίας-Ρυθμολογίας» με θέμα: «Έκθεση και Προβολή Ιδεών & Προϊόντων»(άριστα), και Διπλωματική Εργασία στην έδρα της Πολεοδομίας (ομαδική) με θέμα «Περιφερειακός Προγραμματισμός Πελοποννήσου» (άριστα).

 

Παρακολούθησε επιμορφωτικά σεμινάρια για:  «Δομική Προκατασκευή», «Επιχειρησιακή Έρευνα Χρονικού Προγραμματισμού», «Ήπιες Μορφές Ενέργειας», «Παθητικά Ηλιακά Συστήματα & Αρχιτεκτονική», «Αρχιτεκτονική – Σύγχρονα Προβλήματα Πολεοδομίας, Σχόλης, Εκπαίδευσης», «Επεμβάσεις σε υφιστάμενα κτίρια με στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας».

 

Εργάστηκε στον ευρύτερο δημόσιο τομέα και στο δημόσιο (ΑΟΟΑ, ΟΣΚ, Γ6 Τεχνική Διεύθυνση ΥΠΕΞ, ειδικός σύμβουλος Υπουργείων), ως σύμβουλος εκπαίδευσης στις πολεοδομικές μελέτες των οικισμών της Εθνικής Κτηματικής, δίδαξε στα ΚΑΤΕ και εκπόνησε μελέτες ιδιωτικών έργων.

 

Την προσωπική της ζωή την μοιράστηκε με τον Παναγιώτη Χαρώνη Μηχανολόγο – Ηλεκτρολόγο, ερευνητή/καθηγητή/συγγραφέα τεχνικών βιβλίων & ήπιων μορφών ενέργειας. Απέκτησαν δύο κόρες απόφοιτες του ΕΚΠΑ με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πάντειο και στην Αγγλία. Έχει τρία εγγόνια. Ομιλεί Αγγλικά, Γαλλικά, Ιταλικά.

 

 

 

*Το υλικό της ανάρτησης παραχώρησε στο Αρχείο η ίδια η βιογραφούμενη -την οποία ευχαριστούμε πολύ- το καλοκαίρι του 2021. Η ίδια η βιογραφούμενη θεώρησε και τα τελικά κείμενα της ανάρτησης. 

Α. ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Γεννήθηκε στο Ηράκλειο της Κρήτης το 1939 και έζησε στην Αθήνα. Θυμάται την ζωή της ως αδιαχώριστο συνδυασμό γειτονιάς, ανθρώπων, κτιρίων και ιστορικών γεγονότων. Ο πατέρας της Αλέξανδρος Παπαζώης, ανώτατος αξιωματικός του ελληνικού στρατού από τα Άβδηρα της Ξάνθης, γόνος οικογένειας Δημογερόντων, θυμάτων της βουλγαρικής κατοχής του Β’ Βαλκανικού πολέμου, μεγάλωσε υπό την προστασία του Νικόλαου Πλαστήρα. Η μητέρα της Μαρία Κουμεντάκου κόρη εκπαιδευτικού από το Γύθειο της Λακωνίας ήταν απόφοιτη της Χαροκοπείου Σχολής. Έχει δύο αδελφές την Ελισάβετ Παπαζώη, Πολιτικό Μηχανικό ΕΜΠ και την Ελένη Παπαζώη, Αρχιτέκτονα ΑΠΘ. Την προσωπική της ζωή την μοιράστηκε με τον Παναγιώτη Χαρώνη Μ/Η ΕΜΠ, ερευνητή/καθηγητή/συγγραφέα πανεπιστημιακών τεχνικών βιβλίων & ήπιων μορφών ενέργειας. Απέκτησαν δύο κόρες απόφοιτες του ΕΚΠΑ με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πάντειο και στην Αγγλία. Έχει τρία εγγόνια.

 

Β. ΣΠΟΥΔΕΣ

Β. 1. ΓΥΜΝΑΣΙΟ

Φοίτησε στο μεγάλο σχολικό συγκρότημα του 4ου Γυμνασίου Θηλέων δίπλα στο άλσος Παγκρατίου. Στα πολυπληθή τμήματα του δημοσίου γυμνασίου συνάντησε καθηγητές αφοσιωμένους στη διδασκαλία κατανόησης της ύλης με κριτική σκέψη, πειράματα, διαδραστικές ασκήσεις και παρότρυνση για άθληση. Η ίδια ανήκε στην ομάδα ελεύθερης κολύμβησης του σχολείου. Το σχολείο (εποχής 1928-1932) διέθετε 2 υπόστεγα γυμναστικής, και για τους αθλητές γινόταν χρήση και των εγκαταστάσεων του Φωκιανού & Εθνικού Κολυμβητηρίου. Οι σχολικές παραστάσεις ελλείψει αίθουσας πολλαπλών χρήσεων γίνονταν στον κινηματογράφο της περιοχής (ΠΑΛΛΑΣ).

 

Η εμπειρία αυτή υπήρξε πολύτιμη αργότερα στον σχεδιασμό σχολείων στον ΟΣΚ, στη σχέση σχολείου και υποδομών της συνοικίας και στην αξία της γειτνίασης των σχολικών μονάδων με άλση, όπως γινόταν από επιλογή στα σχολικά συγκροτήματα της εποχής 1928-1932.

 

Παράλληλα παρακολούθησε μαθήματα αγγλικών και γαλλικών στο κέντρο της Αθήνας και πιάνου στο Ελληνικό Ωδείο.

 

Στη διαδρομή από το σπίτι της στα μαθήματα συναντούσε πριν από το Καλλιμάρμαρο, τον Ιλισό ποταμό ακάλυπτο με θέα ως τους Αμπελόκηπους, το Ζάππειο, τον Εθνικό Κήπο, την κλασσική Τριλογία και το Αρσάκειο, ενώ στην Χαριλάου Τρικούπη συναντούσε το συγκρότημα των «Καλογραιών της Γαλλικής Σχολής», το «Αρχαιολογικό Γερμανικό Ινστιτούτο» και το «Ελληνικό Ωδείο». Ήταν μια διαδρομή που κυριαρχούσε το φυσικό περιβάλλον, όπου την γοήτευε και την συγκινούσε ο συνδυασμός της αρχιτεκτονικής των κτιρίων με τις παιδαγωγικές αξίες που στέγαζαν. Χωρίς να το καταλάβει η διαδρομή αυτή είχε γεννήσει σκέψεις και προσδοκίες μιας πόλης υψηλής αρχιτεκτονικής και πολιτισμού.

 

Β. 2. ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Αρχιτεκτονική Σχολή στη Νάπολη της Ιταλίας

Το 1957 γράφτηκε στην Αρχιτεκτονική Σχολή της Νάπολης της Ιταλίας όπου υπηρετούσε ο πατέρας της και ζούσε η οικογένειά της.

Στην Σχολή Αρχιτεκτονικής στην Ιταλία, οι σπουδαστές εκπαιδεύονταν από το πρώτο έτος τόσο στην διατήρηση του πολιτιστικού πλούτου των ιστορικών κέντρων, όσο και στον σχεδιασμό των νέων αστικών και βιομηχανικών περιοχών με νεωτερική αρχιτεκτονική.

 

Στη σχολή δίδασκαν σημαντικοί, για την Ιταλία, καθηγητές όπως ο Roberto Pane στην Ιστορία Τέχνης (που επεσήμανε την ενιαία σύλληψη της τεχνικής και της τέχνης των έργων στις διάφορες ιστορικές περιόδους), ο Renato Greco, στην Αρχιτεκτονική Κτιριολογία Ι (πρώτο έτος ασκήσεις αποτύπωσης της ελληνιστικής Πομπηίας, και στο δεύτερο έτος σχεδίαση και οικοδομική ανάλυση ενός σύγχρονου σπιτιού, που στην περίπτωσή της ήταν το ένα από τα δύο σπίτια του Le Corbusierστην Ζυρίχη).

Η άσκηση, ωστόσο, που την ευαισθητοποίησε ως προς την ευθύνη του αρχιτέκτονα για τη διατήρηση των ιστορικών κέντρων, ήταν ο σχεδιασμός ενός κτίσματος πλάτους 8 μέτρων στον δρόμο των ιστορικών κτιρίων Via Duomo, με παράλληλη αποτύπωση των εκατέρωθεν κτιρίων για μήκος 400 μέτρων (σε κλίμακα 1:200).

Τέλος, στο μάθημα της Οικοδομικής διδάχθηκε μεταξύ των συστημάτων δόμησης, την τυποποίηση και τη βιομηχανοποιημένη δόμηση που εφάρμοζε ο μηχανικός Pier – Luigi Nervi σε κατασκευές μεγάλων ανοιγμάτων, (όπως στο Hallτου αεροδρομίου Fiumicinoγια τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Ρώμης του 1960). Ιδιαίτερης εκπαιδευτικής αξίας ήταν η επίσκεψη με την σχολή στην αναδρομική έκθεση του Le Corbusier στη Villa Borgese στη Ρώμη.

 

Αρχιτεκτονική Σχολή Ε.Μ.Π

Το 1960, έχοντας τελειώσει το προ-δίπλωμα Biennio, έδωσε κατατακτήριες εξετάσεις στο Ε.Μ.Π και εντάχθηκε στο τρίτο έτος της Σχολής Αρχιτεκτόνων. Στο νέο χώρο σπουδών της στο ΕΜΠ, συνάντησε  ιδιαίτερες μορφές δασκάλων που ανέπτυξαν την κριτική σκέψη και τον στοχασμό για τα οικιστικά σύνολα του παρελθόντος ενώ παράλληλα την έφεραν σε επαφή με τα διεθνή νεωτερικά ρεύματα της αρχιτεκτονικής και της πολεοδομίας.

 

Ο Παναγιώτης Μιχελής, με την αισθητική προσέγγιση της αρχαίας ελληνικής, της βυζαντινής  και της νεότερης λαϊκής αρχιτεκτονικής, μέσα από τους κανόνες του μέτρου, του ρυθμού και της αρμονίας, παρέπεμπε σε μια στοχαστική προσέγγιση της αρχιτεκτονικής όπου η ύλη συνδέεται με τις άυλες ανθρώπινες αξίες.

Ο Ιωάννης Δεσποτόπουλος, αρχιτέκτονας της σχολής του Bauhaus και εικαστικός, δίδασκε νεωτερική αρχιτεκτονική που υπηρετεί τις αξίες ενός σύγχρονου τρόπου ζωής, μέσα σε ένα διάλογο σεβασμού με το παρελθόν της πόλης. Χαρακτηριστική ήταν η σπουδαστική άσκηση για τον σχεδιασμό «Σχολής Καλών Τεχνών σε λόφο απέναντι από την Ακρόπολη».

Οι σπουδές στην Πολεοδομία με τον καθηγητή Α. Κριεζή και τους εξαίρετους επιμελητές του, την ευαισθητοποίησε στα προβλήματα της πόλης και την επίλυση τους αλλά και στην ανάγκη ευρύτερου σχεδιασμού σε περιφερειακό επίπεδο.

 

Η διπλωματική εργασία της με άλλους 12 συμφοιτητές της, στην έδρα της Πολεοδομίας, με θέμα «Περιφερειακός Προγραμματισμός Πελοποννήσου», την δίδαξε ότι πέρα από τη δημιουργία μιας αξιόπιστης βάσης  δεδομένων, χρειάζεται βαθιά γνώση και κατανόηση των ποιοτικών χαρακτηριστικών μιας περιοχής για τον σχεδιασμό μιας μακροχρόνιας αναπτυξιακής προοπτικής.

 

Ιδιαίτερης αξίας ήταν και η εμπειρία που αποκόμισε από την εργασία της στο γραφείο των Hans & Υost Mayer, στο Wezicon της Ζυρίχης με το πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών. Εκπαιδεύτηκε στη συστηματοποίηση των αρχιτεκτονικών μελετών-συλλογή στοιχείων, διαμόρφωση κτιριολογικού προγράμματος, σύνταξη προκαταρκτικής μελέτης-, που εφάρμοσε στο μικρό νοσοκομείο του Uster και στην πολεοδομική επέκταση του μικρού μεσαιωνικού οικισμού του Wezicon.

 

Β. 3. ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΡΥΘΜΙΣΗΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ – ΚΡΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Η ποιότητα των σπουδών στο ΕΜΠ και οι επιμορφώσεις για την εφαρμογή νέων τεχνολογιών στο έργο των μηχανικών, προσέγγιζαν το ευρωπαϊκό επίπεδο, όμως η άσκηση του επαγγέλματος του αρχιτέκτονα στην ελληνική πραγματικότητα της δεκαετίας του 1960 επηρεαζόταν αρνητικά από την έλλειψη σταθερού νομοθετικού πλαισίου και κανόνων.

 

Με το Σύνταγμα του 1975, άρθρο 24, τίθεται το νομικό πλαίσιο για τα ζητήματα ρύθμισης του χώρου, ενώ αργότερα με την ένταξη μας στην Ε.Ε. μαζί με τους οικονομικούς πόρους που διατέθηκαν, αρχίζει και η εναρμόνιση μας με τις ευρωπαϊκές πολιτικές.

Αλλά και σε αυτήν την περίπτωση, ψηφίστηκαν καθυστερημένα και με ελλιπείς ρυθμίσεις, νόμοι και ακολουθήθηκαν πρακτικές προς την κατεύθυνση υποχώρησης του δημόσιου συμφέροντος υπέρ του ιδιωτικού.

 

Πέρα από την καθυστέρηση στη δημιουργία συγκροτημένου νομοθετικού πλαισίου τα προβλήματα της Αθήνας και της Ελλάδας οφείλονται τόσο στις επιλογές των κυβερνήσεων μετά τον πόλεμο και τον εμφύλιο όσο και στην απρογραμμάτιστη σε όγκο και χωρική κατανομή αστυφιλία. Η πρωτεύουσα επιβαρύνθηκε με το 40% του πληθυσμού της χώρας που ερήμωσε την ύπαιθρο, δημιουργώντας ανισότητες στην κοινωνική ζωή.

 

Το οξύτατο πρόβλημα της στέγασης στην Αθήνα αντιμετωπίστηκε με την κατασκευή πολυκατοικιών με το σύστημα της αντιπαροχής στην θέση των παλιών διώροφων κατοικιών στον ίδιο ιστό της πόλης και με την άναρχη δόμηση που σταδιακά κατήργησε τις εξοχές και τα προάστια. Πέρα από την αλλοίωση της μορφής της πόλης, δημιουργήθηκε οξύ πρόβλημα απόκτησης γης για κοινωνικές υπηρεσίες(η γη ανήκε στον στρατό, στην εκκλησία & στους ιδιώτες). Η Πολιτεία για την αντιμετώπιση των αναγκών στο πλαίσιο της οικονομικής ανασυγκρότησης, ίδρυσε και στελέχωσε με νέους επιστήμονες, οργανισμούς που σκοπό είχαν την μελέτη και υλοποίηση ταχύρρυθμων προγραμμάτων ανάπτυξης ανά αντικείμενο.

 

Το 1950 ιδρύεται ο Αυτόνομος Οικοδομικός Οργανισμός Αξιωματικών (ΑΟΟΑ) και το 1954  ο Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας (ΟΕΚ) που διέθεταν γη και κάλυψαν τις στεγαστικές ανάγκες των μελών τους με ίδιες εισφορές.

 

Για την αύξηση των εσόδων από την τουριστική ανάπτυξη επανιδρύεται το 1950  ο ΕΟΤ με θεσμικό πλαίσιο συντονισμού δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων. Με τις πρώτες δημιουργεί τα ξενοδοχεία ΞΕΝΙΑ σε περιοχές αρχαιολογικού ενδιαφέροντος και φυσικού κάλους, με τις δεύτερες αναδεικνύει με τραπεζικά κεφάλαια την Αττική Ριβιέρα όπως τον ΑΣΤΕΡΑ της Βουλιαγμένης. Το ΥΠΕΧΩΔΕ συνδέει με οδικά δίκτυα τους τουριστικούς προορισμούς και αναπλάθει τον περιβάλλοντα χώρο της Ακρόπολης και του Φιλοπάππου με τον εξαίρετο αρχιτέκτονα Πικιώνη και με αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς αναπλάθει κεντρικές πλατείες της Αθήνας. Το 1962 ο Τάκης Ζενέτος θέτει νέα δεδομένα πολεοδομικού σχεδιασμού με την ομιλία του για την ηλεκτρονική πόλη στο Γαλλικό Ινστιτούτο.

 

Την ίδια εποχή ιδρύεται ο Οργανισμός Σχολικών Κτιρίων (ΟΣΚ) με αντικείμενο την απόκτηση γης και τη μελέτη και κατασκευή σχολικών κτιρίων στην Αττική, και τη μελέτη και τον εξοπλισμό των σχολικών κτιρίων σε όλη την Ελλάδα. Οι ελλείψεις σε σχολική γη και σχολικά κτίρια όλων των βαθμίδων στην πρωτεύουσα ήταν μεγάλες, τα υπάρχοντα κτίρια παλαιά, ακατάλληλα τα νοικιασμένα και επισφαλή στους σεισμούς.

 

Το 1964 ψηφίζεται με το ΝΔ 4379 η «Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση» δίνοντας νέες κατευθύνσεις σε όλους τους τομείς που επηρεάζουν την εκπαιδευτική διαδικασία, και επιδρούν στον σχεδιασμό των σχολικών κτιρίων. Η Μεταρρύθμιση διαχωρίζοντας τη Μέση Εκπαίδευση σε Γυμνάσιο και Λύκειο, έδωσε τη δυνατότητα διασύνδεσης του Λυκείου με την Τεχνική – Επαγγελματική Κατάρτιση, απαραίτητη στην αναπτυξιακή διαδικασία της χώρας. Γρήγορα έγινε αντιληπτό ότι για να καλυφθούν οι τεράστιες σχολικές ανάγκες στην πρωτεύουσα, έπρεπε να αποκτηθεί γη στις διάφορες περιοχές της Αττικής, να συστηματοποιηθεί η μελέτη του σχολικού κτιρίου, να βελτιωθεί η αντισεισμική αντοχή του και με την ενσωμάτωση κατασκευαστικών καινοτομιών να μειωθεί ο χρόνος και το κόστος κατασκευής και λειτουργίας  του.

 

Το 1967 η Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση καταργήθηκε και έμεινε μόνο ο δημόσιος χαρακτήρας της Παιδείας. Ο ΟΣΚ ανέθεσε μελέτες σε ιδιωτικά γραφεία και έκανε έναν αρχιτεκτονικό διαγωνισμό (Σχολεία Γκράβας). Το 1968 ο Τάκης Ζενέτος στην μελέτη που είχε αναλάβει για το γυμνασιακό συγκρότημα του Αγίου Δημητρίου στο Μπραχάμι, εισήγαγε την καινοτομία του «Εξελισσόμενου Σχολείου» με την αυξομείωση των εκπαιδευτικών χώρων και την ένταξη της τεχνολογίας στη μετάδοση της γνώσης. Το γεγονός ότι η κατασκευή δεν ανταποκρίθηκε στις προθέσεις της μελέτης, δεν ακυρώνει την αξία της σύλληψης.

 

Ο ΟΣΚ μέχρι το 1975 σταδιακά απέκτησε γη, διαπίστωσε, από τον σχεδιασμό των σχολείων για την Αθήνα και την Περιφέρεια, τα διαφορετικά μαθητικά μεγέθη, διερεύνησε τη λειτουργία και τη μορφολογία του κτιρίου από τον διάλογο με τους ιδιώτες μηχανικούς και σχεδίασε τύπους 12τάξιων δημοτικών σχολείων και γυμνασίων για 40 μαθητές ανά τάξη. Η Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση επανήλθε με την μεταπολίτευση το 1976 και μείωσε τον αριθμό των μαθητών από 40 σε 30 ανά τάξη.

 

Γ. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

Η Αργυρένια Χαρώνη – Παπαζώη εργάστηκε κυρίως στον ευρύτερο Δημόσιο Τομέα και στο Δημόσιο ενώ παράλληλα ασχολήθηκε και με ιδιωτικά έργα.

 

Γ. 1. ΔΗΜΟΣΙΟ ΚΑΙ ΕΥΡΥΤΕΡΟΣ ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

1963 – 1965

• Θητεία στον ΑΟΟΑ (Αυτόνομο Οικοδομικό Οργανισμό Αξιωματικών)

Στο πλαίσιο της εγκεκριμένης από το 1953 πολεοδομικής μελέτης της περιοχής Παπάγου, μελέτησε τύπους μονοκατοικίας καθώς και το μικρό Εμπορικό Κέντρο Κάτω Ζώνης, των κατασκευαστικών προγραμμάτων 1ο-11ο περιόδου 1953-1969 με τα οποία χτίστηκαν 1.395 κατοικίες. Επίσης συνέταξε τύπο πολυκατοικίας και επέβλεψε την εφαρμογή της αρχιτεκτονικής μελέτης των δύο πολυκατοικιών του στρατού στο Πάρκο Ελευθερίας, που είχαν προκύψει από αρχιτεκτονικό διαγωνισμό.

Η εμπειρία από τη θητεία στον ΑΟΟΑ, της επιβεβαίωσε ότι όταν υπάρχει εφαρμοσμένη πολεοδομική μελέτη και διαθέσιμη γη, ο αρχιτέκτονας πετυχαίνει να εντάξει αρμονικά στον αστικό ιστό το νέο κτίριο που λειτουργεί προσθετικά στην αξία του οικιστικού περιβάλλοντος.

 

1965 – 1986

• Θητεία στον ΟΣΚ (Οργανισμό Σχολικών Κτιρίων)

Η θητεία της στον ΟΣΚ, από διάφορες θέσεις ευθύνης συνέβαλε στην κάλυψη των μεγάλων αναγκών σχολικής στέγης στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη, με την μελέτη και τυποποίηση σχολικών μονάδων συμβατικής κατασκευής και κυρίως με τη μελέτη και κατασκευή σχολικών κτιρίων βιομηχανοποιημένης δόμησης. Για την ασφάλεια των μαθητών, συνέταξε προδιαγραφές για τους ελεύθερους χώρους του σχολείου και προέβλεψε πεζοδρομήσεις στις εισόδους τους.

1965 – 1976

• Σχολικές μονάδες συμβατικής κατασκευής. Ως αρχιτέκτων μελετήτρια  και αργότερα ως Προϊσταμένη του Τμήματος Αρχιτεκτονικών Μελετών Συμβατικών Έργων, συμμετείχε στο ετήσιο πρόγραμμα σχεδιασμού σχολικών μονάδων του Υπουργείου Παιδείας για ολόκληρη την Ελλάδα και στην επίβλεψη των μελετών που είχαν ανατεθεί σε ιδιωτικά γραφεία.
• Ως επικεφαλής μελετητικής ομάδας, εκπόνησε Τύπους Σχολικών Μονάδων για το 12τάξιο Δημοτικό και το 9τάξιο-12τάξιο Γυμνάσιο συνδέοντας τον σχεδιασμό των τύπων με τους στόχους της Εκπαιδευτικής Μεταρρύθμισης.
• Σε φιλμ που δημιούργησε με την σκηνοθέτη Μ. Αρβανίτη της ΕΡΤ, παρουσίασε την επικίνδυνη  πρόσβαση των μαθητών σε σχολεία της Αθήνας, γεγονός που οδήγησε στην κατασκευή πεζοδρομήσεων στις εισόδους των σχολικών μονάδων.

1976 – 1981

• Βιομηχανοποιημένη δόμηση σχολικών μονάδων. Το γραφείο προκατασκευής στο οποίο ήταν προϊσταμένη,  εκπόνησε το σύστημα  βιομηχανοποιημένης δόμησης του ΟΣΚ, με δομικά στοιχεία που κάλυπταν τις ποικίλες ανάγκες των σχολικών χώρων. Το σύστημα προκατασκευής, εγκεκριμένο από το Κεντρικό Εργαστήριο Δημοσίων Έργων, ήταν υψηλής αντισεισμικότητας, όπως απεδείχθη στους σεισμούς της Αθήνας, μειωμένου χρόνου και κόστους κατασκευής. Χρησιμοποιήθηκε στην κατασκευή μονάδων 6θέσεων έως 30θέσεων και συνέβαλε στην υλοποίηση του μεγάλου προγράμματος σχολικών κτιρίων στην Αττική που εξάλειψε τις διπλοβάρδιες στα σχολεία. Με ελαφρά ηχομονωτικά πετάσματα γινόταν ο διαχωρισμός των χώρων, παρέχοντας τη δυνατότητα αυξομείωσης τους ανάλογα με τις εκπαιδευτικές ανάγκες.
• Το «νέο» σχολικό κτίριο από ορατό σκυρόδεμα, εμφανή τούβλα, υαλότουβλα και χρωματικές συνθέσεις, διακριτό σε σχέση με τα κτίσματα του περιβάλλοντος, αποτέλεσε τοπόσημο για την κάθε περιοχή και κρίθηκε φιλικό από τους μαθητές και διδάσκοντες (βλέπε ‘Σύγχρονο Διδακτήριο΄, Τεχνικά Χρονικά, Ίρις Παναγιωτοπούλου).
• Στη θητεία της (1977-1981) ως Διευθύντριας ‘Μελετών και Κατασκευών Βιομηχανοποιημένων Έργων’ (ΜΕΚΑΒΕ) μελετήθηκαν και κατασκευάστηκαν στην Αττική 74 σχολικές μονάδες και συνολικά με τις προσθήκες σε υφιστάμενα σχολεία, χτίστηκαν 1172 αίθουσες βιομηχανοποιημένης δόμησης καθώς και 4 σχολικές μονάδες με 64 αίθουσες στην επαρχία.
• Μετά τον καταστροφικό σεισμό του 1978 στη Θεσσαλονίκη και την κατάρρευση των νοικιασμένων σχολικών κτιρίων δημιουργήθηκε υπό τη διεύθυνση της, τοπικό παράρτημα ΜΕΚΑΒΕ για την επείγουσα στέγαση των μαθητών στην πόλη. Χτίστηκαν 160 αίθουσες με το βιομηχανοποιημένο σύστημα του ΟΣΚ σε οικόπεδα του Δημοσίου και τοποθετήθηκανσε ελεύθερες επιφάνειες της πόλης 360 αίθουσες ελαφράς  προκατασκευής (τύπων «Λυόμενα -Μεταφερόμενα»).
• Με το σύστημα της ελαφράς προκατασκευής κατασκευάστηκαν άλλες 28 αίθουσες σε επείγοντα έργα στην Αθήνα.

1982 – 1986

• Έρευνα και προδιαγραφές. Στο πλαίσιο ορισμού της ως Προϊσταμένης στη Διεύθυνση Συντονισμού Επιθεώρησης & Έρευνας Σχολικών Κτιρίων, εισηγήθηκε, σύμφωνα με το νόμο, την οργάνωσή της ως «επιτελικής Διεύθυνσης του έργου του ΟΣΚ», πρόταση που δεν υλοποιήθηκε. Την περίοδο αυτή ασχολήθηκε:

1. με τη σύνταξη προδιαγραφών υλικών, σε συνεργασία με τον ΕΛΟΤ για την πρόληψη ατυχημάτων στους ανοιχτούς χώρους των σχολικών κτιρίων.

2. με τον έλεγχο των μελετών και την έγκριση της κατασκευής των πρώτων βιοκλιματικών σχολείων, τα τρία σχολεία στα Χανιά του αρχιτέκτονα Γ. Καλλιγέρη , και το Γυμνάσιο Άνδρου του αρχιτέκτονα Α. Καπόν.

3. συνεργάστηκε στην σύνταξη αρχιτεκτονικών μελετών των σχολών του ΤΕΙ Πειραιά στον Ελαιώνα με τις αρχιτεκτόνισσες Β. Νταλίπη και Η. Σταματοπούλου.

 

Παράλληλη απασχόληση σε εκπαιδευτικά θέματα

1973 – 1979

• Συμμετείχε ως Σύμβουλος για θέματα εκπαίδευσης σε όλα τα στάδια των πολεοδομικών μελετών των νέων οικισμών Κομοτηνής, Ξάνθης, Σαππών, (εγκατάσταση μικτών πληθυσμών), Θήβας, Χαραυγής, Λαυρίου (προγράμματα ανασυγκρότησης μετά την αποβιομηχάνιση) της Εθνικής Κτηματικής ΑΕ.

1966 – 1977

• Δίδαξε στη ΑΣΤΕΜ-ΚΑΤΕ σχέδιο, μαθήματα Αρχιτεκτονικής & Στοιχεία Οικοδομικής.

1986 – 1991

• Διευθύντρια της Γ6 Τεχνικής Διεύθυνσης του Υπουργείου Εξωτερικών
• Κατά τη θητεία της στο ΥΠΕΞ υλοποίησε το δύσκολο έργο της συγκέντρωσης των κεντρικών υπηρεσιών του ΥΠΕΞ σε κτίρια του δημοσίου που βρίσκονταν στο ίδιο οικοδομικό τετράγωνο, αναβάθμισε ιδιόκτητα κτίρια των ελληνικών αρχών μας στο εξωτερικό και εντόπισε άγνωστες δωρεές ακινήτων Ελλήνων της διασποράς , οι οποίες καταγράφηκαν στα δημόσια ακίνητα προς αξιοποίηση.

• Έργα στα κτίρια του ΥΠΕΞ στην Αθήνα.

• Μετά από μελέτη των κτιριολογικών αναγκών των κεντρικών υπηρεσιών του υπουργείου , εισηγήθηκε στην ΚΕΔ και πέτυχε την συγκέντρωσή τους στα δημόσια κτίρια του Οικοδομικού Τετραγώνου Ζαλοκώστα, Κριεζώτου, Ακαδημίας, Βασ. Σοφίας σύμφωνα με το ρυθμιστικό σχέδιο της Αθήνας. Πράγματι διατέθηκαν στο ΥΠΕΞ ,τα δημόσια κτίρια επί της Ζαλοκώστα 1 & 3, τα οποία και επισκευάστηκαν για την στέγαση υπηρεσιών του Υπουργείου και σύγχρονης βιβλιοθήκης για τα ελληνοτουρκικά θέματα.

• Επισκευάστηκαν παράλληλα τα υπάρχοντα δημόσια κτίρια Βασ. Σοφίας 5 &Ζαλοκώστα 2 και δημιουργήθηκε για την εσωτερική λειτουργία τους κόμβοι επικοινωνίας στο ισόγειο και τον 3ο όροφο. Υλοποιήθηκε η μελέτη της Διεύθυνσης για μερική πεζοδρόμηση της οδού Ζαλοκώστα στην οποία είχαν πρόσβαση τα κτίρια του δημοσίου και τοποθετήθηκε η προτομή του πρέσβη & ποιητή Γεώργιου Σεφέρη.
• Διατηρήθηκαν σε λειτουργία δύο πτέρυγες του κτιρίου του ΜΤΣ επί της οδού Κριεζώτου και προωθήθηκε η απόκτηση του πρώην ξενοδοχείου “AΣΤΕΡΑΣ”.

Τα έργα των επισκευών έγιναν από την ΚΕΔ με κοινή επίβλεψη με την Τεχνική Διεύθυνση και ολοκληρώθηκαν έγκαιρα για την ανάληψη από την Ελλάδα της Προεδρίας της Ε.Ε. το β’ εξάμηνο του 1988.

 

Το διάστημα 1987-1991 συμμετείχε ως εκπρόσωπος του ΥΠΕΞ στην ομάδα του ΥΠΕΧΩΔΕ, για την σύνταξη προδιαγραφών ΑΜΕΑ και ένταξή τους στον ΓΟΚ.

 

• Έργο στα κτίρια των Ελληνικών Αρχών στο εξωτερικό

Ως προϊσταμένη της Τεχνικής Διεύθυνσης, συνέταξε μελέτες και κατασκευαστικές προδιαγραφές με βάση τις οποίες αποκαταστάθηκαν τα προβλήματα των κτιρίων ελληνικής ιδιοκτησίας που στεγάζουν Αρχές μας στη Νέα Υόρκη, Λονδίνο, Οττάβα, Βιέννη, Μαδρίτη, Σόφια, Βουδαπέστη, Άγκυρα, Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Πράγα, Βελιγράδι, Μεξικό, Βρυξέλλες, Σκόπια, Γενεύη, Κάϊρο, Αλεξάνδρεια κ.α.. Με σύνθετες διαδικασίες ειδικού χειρισμού εξασφαλίστηκε η ιδιοκτησία του ελληνικού δημοσίου σε κτίρια στο Βουκουρέστι, Βερολίνο και Λονδίνο τα οποία και αξιοποιήθηκαν από τις αρχές μας, καθώς και σε οικόπεδο στην πρεσβευτική περιοχή της Άγκυρας, που είχε παραχωρηθεί το 1937 στο Ελληνικό Δημόσιο.

Προώθησε επίσης την αισθητική αναβάθμιση των εσωτερικών χώρων των Αρχών μας στο εξωτερικό με μουσειακά αντίγραφα από το ΤΑΠ και Ελλήνων καλλιτεχνών από την Εθνική Πινακοθήκη, που προέβαλαν τον ελληνικό πολιτισμό. Επίσης από την κινητή περιουσία της δωρεάς Βότση (χαλιά, πίνακες, έπιπλα), αναβαθμίστηκαν χώροι υποδοχής του Υπουργείου.

 

• Καταγραφή και αξιοποίηση δωρεών Ελλήνων του εξωτερικού προς το ελληνικό κράτος.

Με την αναδίφηση σε ξεχασμένα αρχεία, συγκεντρώθηκαν πληροφορίες, σε συνεργασία με την Ηλέκτρα Δουβέα (Γ4 Δ/νση ΥΠΕΞ), για τις περιουσίες που είχαν παραχωρηθεί ως δωρεές από Έλληνες της διασποράς σε κρίσιμες πολιτικές στιγμές σε αρχές μας στο εξωτερικό, και οι οποίες δεν είχαν καταχωρηθεί ως δημόσια κτήματα. Αναζητήθηκαν και βρέθηκαν 75 τίτλοι σε διάφορες χώρες (κάποιοι εκ των οποίων περιλάμβαναν μεγάλο αριθμό ακινήτων, π.χ. Αίγυπτος) οι οποίοι και καταγράφηκαν μέσω ΚΕΔ στο Υπουργείο Οικονομικών. Ακολούθησαν οι πρώτες αξιοποιήσεις, όπως η στέγαση των υπηρεσιών μας στη Μαδρίτη με διεθνή διαγωνισμό με το σύστημα μελέτης- κατασκευής σε οικόπεδο του δημοσίου του 1936, καθώς και η στέγαση των υπηρεσιών της Μόνιμης Αντιπροσωπείας του ΟΗΕ και της κατοικίας του Γενικού Προξένου στη Γενεύη στο κτίριο της οικογενείας Φωτιάδη μετά από δικαστικούς αγώνες.

Επιπρόσθετα σχολάζουσες δωρεές χρησιμοποιήθηκαν μέσω διαδικασιών εκποίησης ή ανταλλαγών για την στέγαση υπηρεσιών των αρχών μας στο Εξωτερικό, όπως η εκποίηση της κληρονομιάς Αργυρόπουλου από την ΚΕΔ για την αγορά κτιρίου γραφείων της αντιπροσωπείας μας στις Βρυξέλλες.

 

1992 – 2001

• Ειδική Σύμβουλος στα Υπουργεία ΠΕΧΩΔΕ, ΥΠΑΙ, ΥΠΠΟ, ΥΠΕΞ

Για την έγκαιρη εφαρμογή προγραμμάτων και δράσεων στο δημόσιο απαιτείται συνεργασία και συντονισμός υπηρεσιών, φορέων και υπουργείων, άρση αδιεξόδων άμεσες λύσεις από χρονίζοντα προβλήματα, και κατά περίπτωση και εξειδικευμένη συνδρομή Ο ρόλος του Ειδικού Συμβούλου κινείται προς την κατεύθυνση αυτή.

1993 – 1996

• Υπουργείο Χωροταξίας Περιβάλλοντος και Δημοσίων Έργων (ΥΠΕΧΩΔΕ)

Ασχολήθηκε με  την προστασία των παράκτιων ζωνών και τη διαχείριση του φυσικού περιβάλλοντος  σε εφαρμογή κοινοτικών πολιτικών κυρίως στη νησιωτική Ελλάδα. Προώθησε προγράμματα εξοικονόμησης ενέργειας στον κτιριακό τομέα καθώς και πρόγραμμα υπογειοποίησης των εναέριων δικτύων της  ΔΕΗ σε παραδοσιακούς οικισμούς.

Συνέβαλε στις μελέτες και την εφαρμογή πολεοδομικών παρεμβάσεων για την ανάδειξη ιστορικών μνημείων και την απαλλαγή του ιστού των παραδοσιακών οικισμών, από το κυκλοφοριακό φορτίο και την αισθητική ρύπανση.

Ενδεικτικά στο πλαίσιο αυτό, συμμετείχε στην προστασία του Μνημείου της Εκατονταπυλιανής με δίκτυο πεζοδρομήσεων και την ενοποίηση με το Αρχαιολογικό Μουσείο στην Πάρο, στη διαμόρφωση του εξωτερικού χώρου του σπηλαίου του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου στην Πάτμο για τον εορτασμό των 1900 χρόνων από την Αποκάλυψη, στη διαμόρφωση της κεντρικής πλατείας των Φηρών στη  Θήρα καθώς στην ανάδειξη του Μικρού Μοναστηριακού Συγκροτήματος Αγ. Γεωργίου Μάρπησσας Πάρου ως Μνημείου Ιστορικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

1996 – 1999

• Υπουργείο Αιγαίου (ΥΠΑΙ)

Συντόνισε την καταγραφή σημαντικών στοιχείων των νησιών του Αιγαίου, ως αναγκαία βάση σχεδιασμού για την ανάδειξη της πολιτιστικής και της περιβαλλοντικής φυσιογνωμίας τους και την ένταξη έργων σε κοινοτικά προγράμματα. Συμμετείχε στο πρόγραμμα Ελλάδας-Κύπρου-Ιταλίας, για κοινές δράσεις διάσωσης ατόμων και προστασίας από τη  ρύπανση στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο.

Συμμετείχε στην κήρυξη 120 διατηρητέων κτιρίων στην οδό Ερμού στην πόλη της Μυτιλήνης, έργο το οποίο εντάχθηκε σε ευρωπαϊκό πρόγραμμα και υλοποιήθηκε από το Δήμο Μυτιλήνης..

Στη Χίο επέβλεψε την μελέτη αποτύπωσης και ανάδειξης των εκκλησιαστικών μνημείων του ιστορικού οικισμού Ανάβατος, την ένταξη σε ευρωπαϊκό πρόγραμμα των εγχάρακτων όψεων των κτιρίων στο Πυργί, την κήρυξη ως διατηρητέου ιστορικού μνημείου της οικίας του Καπετάν Γιάννη Λιβανού, τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου του έφιππου ανδριάντα του Νικόλαου Πλαστήρα στο λιμάνι της Χίου.

Συμμετείχε στην οργάνωση του ελληνικού περιπτέρου EXPO 1998 με θέμα «Θάλασσες & Ωκεανοί» και στις εκδηλώσεις εορτασμού της ημέρας της Ελλάδας στην Λισαβώνα.

Οργάνωσε την Έκθεση «Ναυτικοί Χάρτες του Αιγαίου 1482-1800» από την συλλογή Μαργαρίτας Σαμούρκα και Χρήστου Ζαχαράκη στο Ζάππειο Μέγαρο καθώς και την πολλαπλή παρουσίαση της έκθεσης «Ναυτική Παράδοση στο Αιγαίο».

1999 – 2000

• Υπουργείο Πολιτισμού (ΥΠΠΟ)

Ασχολήθηκε με την καταγραφή και την χρήση 500 περίπου ακινήτων που είχε απαλλοτριώσει το ΥΠΠΟ στην Πλάκα, Κεραμεικό, Ακαδημία Πλάτωνα από την δεκαετία του 80 και μετά, μικρός μόνο αριθμός των οποίων χρησιμοποιείτο από υπηρεσίες του ΥΠΠΟ ή είχε παραχωρηθεί σε Ιδρύματα. Για τα μη χρησιμοποιούμενα ακίνητα πρότεινε λύσεις αξιοποίησης τους είτε από το ΤΑΠ (Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων) είτε για την κάλυψη στεγαστικών αναγκών του ίδιου του Υπουργείου.

Συμμετείχε στην διαμόρφωση του ισογείου του ΦΙΞ και στη διοργάνωση της Έκθεσης ‘Γιάννης Τσαρούχης, Μεταξύ Ανατολής και Δύσης΄ που οδήγησε στην προσωρινή και μετά στη μόνιμη παραχώρηση του κτιρίου ιδιοκτησίας της Μετρό Α.Ε. , στο νεοσύστατο τότε Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ).

Συνεργάστηκε με την Εταιρεία Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων στην επιλογή λύσεων για τη διαμόρφωση της πεζοδρόμησης της Διονυσίου Αρεοπαγίτου & Αποστόλου Παύλου.

Συνέβαλε στον συντονισμό και την επίλυση προβλημάτων για την χωροθέτηση Ολυμπιακών έργων στο Μητροπολιτικό συγκρότημα της Αθήνας.

Συμμετείχε στην οργάνωση των ποικίλων εορταστικών εκδηλώσεων για την είσοδο του νέου αιώνα το 2000 στην Ακρόπολη .

2000 – 2001

• ΥΠΕΞ

Στην θητεία της στο ΥΠΕΞ συνεργάστηκε στην έκθεση για τον Μέγα Αλέξανδρο στην Τασκένδη και στην οργάνωση του εορτασμού των 20 χρόνων ένταξης της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση στο Ζάππειο Μέγαρο.

 

Γ. 2. ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΈΡΓΑ

Ενδεικτικά αναφέρονται:

• Περίπτερο ΦΙΛΚΕΡΑΜ RICHARDS στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης (19640).

• Κατοικίες Αιγίνης 17 στην Κηφισιά & Δεκελείας 17 στην Εκάλη.

• Δύο εργοστάσια ΦΕΙΔΑΣ Α.Ε. στην Λαμπρινή και στους Θρακομακεδόνες.

• Μελέτη Ζαφειρίου Πνευματικού Κέντρου Άστρους Κυνουρίας και Διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου (κήρυξή της ως «Επίτιμος Δημότης»).

• Πολυώροφο parking αυτοκινήτων του ΦΟΙΝΙΚΑ-ΕΤΕ στη Ναυάρχου Νικοδήμου στην Αθήνα.

• Αναπαλαίωση Νεοκλασικού Κτιρίου επί της οδού Απόλλωνος & Αγίας Φιλοθέης στην Πλάκα.

 

Εσωτερική Αρχιτεκτονική Επιβατηγών οχηματαγωγών πλοίων:

• SAOS II ως συνεργάτιδα του ναυπηγικού γραφείου Ι. Κουϊμάνης.

• ADAMANTIOS KORAIS-HULL 10 ως συνεργάτιδα της Ναυτιλιακής εταιρείας Νικόλαος Τομάζος. Συνεργασία στην Γ’ φάση της μελέτης με το γραφείο: Α. Κωστίκας – Α.  Τζίβελος & Συνεργάτες. Σύνταξη προδιαγραφών χώρων ενδιαίτησης πληρώματος και οδηγών σε πλοίο R/R που κατασκεύαζε η εταιρεία στη Βενετία.

 

Δ. ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΣ ΤΕΕ ΣΕ ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ (UIA)

• Συμμετοχή στο Συνέδριο της (UIA) στην Μαδρίτη με θέμα: «Δημιουργικότητα και Τεχνολογία» (1975) ως μέλος τριμελούς εισηγητικής ομάδας Roncal (Ισπανία), Cohen(Μαρόκο), Παπαζώη (Ελλάδα), ενέταξαν το θέμα ‘Παιδεία και Εκπαιδευτικές Εγκαταστάσεις’ στο αντικείμενο του συνεδρίου.

• Συμμετοχή στην 5η Διαβαλκανική Συνδιάσκεψη (UIA) με θέμα: «Στέγαση Πληθυσμών σε Περιπτώσεις Έκτακτης Ανάγκης» (πόλεμος, σεισμοί, προσφυγικό κ.λπ.), στη Λευκωσία (1976).

• Οργάνωση και διεξαγωγή Σεμιναρίου (UIA) με θέμα: «Σύνθεση Εκπαιδευτικών και Κοινοτικών Εξυπηρετήσεων», στην Αθήνα (1976).

 

Ε. ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ

• «Παιδεία- Σχολικά Κτίρια» (το παιδαγωγικό σύστημα φορέας έμπνευσης της αρχιτεκτονικής σύνθεσης) Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία.

• «Σύγχρονη Κατοικία» στη ΑΣΤΕΜ (Δημόσια Σχολή Υπομηχανικών Αθηνών).

• «Φιλοσοφία της Αρχιτεκτονικής, η περίπτωση του Επιβατηγού/ Οχηματαγωγού Πλοίου». Συνέδριο του Ελληνικού Ινστιτούτου Ναυτικής Τεχνολογίας (ΕΛΙΝΤ) στη Ζάκυνθο.

• «Η Προικοδότηση της Αθήνας ως Πρωτεύουσας του Νέου Ελληνικού Κράτους με Νεοκλασικά Κτίρια Παιδείας, Πολιτισμού & Υγείας από τους Έλληνες της Διασποράς» κτίριο Κωστής Παλαμάς Πανεπιστημίου Αθηνών.

 

ΣΤ. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΦΕΛΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

• Αντιπρόεδρος στο «Πηνελόπειο Ίδρυμα Βρεφονηπιακός Σταθμός».

• Ενεργό μέλος του Ιδρύματος «Πάνος & Χρυσηίδα Βοήθεια στα Παιδιά».

• Συγγραφή ιστορικών κειμένων για τη Μ. Ασία στο βιβλίο της Αριάδνης Ψύλλου «Ευτέρπη Ορθόδοξη Μητέρα του Απόδημου Ελληνισμού της Αφρικής», εκδόσεις Κυπρή.

• Ξενάγηση του Συλλόγου Συνταξιούχων του ΟΣΚ στα μουσεία: Δελφών, Αρχαιολογικό & Βυζαντινό Αθηνών (θέση Αντιπροέδρου του συλλόγου).