Με πρωτοβουλία και ευθύνη του Τμήματος Αττικής του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών (ΣΑΔΑΣ) αποφασίστηκε η συγκρότηση Ψηφιακού Αρχείου Ελληνίδων Αρχιτεκτόνων, αρχής γενομένης από τις διπλωματούχους της περιόδου 1923-1981.

Η απόφαση αυτή επικύρωσε σχετική πρόταση προς το ΔΣ του Επιστημονικού Εργαστηρίου του Τμήματος Αττικής του ΣΑΔΑΣ «Διαδρομές της Αρχιτεκτονικής από τις απαρχές του Μοντερνισμού έως σήμερα στην Αττική», το οποίο –στο πλαίσιο της ανάδειξης σημαντικών αρχιτεκτόνων του παρελθόντος– διαπίστωσε την απουσία σε αυτόν τον τομέα γυναικών συναδέλφων. Έτσι δόθηκε προτεραιότητα στο Ψηφιακό Αρχείο Ελληνίδων Αρχιτεκτόνων με αφετηρία τις απόφοιτες ΑΕΙ έως το 1981, και με πρόθεση να ακολουθήσουν και άλλα που θα φωτίσουν αγνοημένες αρχιτεκτονικές προσωπικότητες τόσο ανδρών όσο και γυναικών.

Το όλο εγχείρημα έτυχε θετικής αξιολόγησης και έχει τεθεί υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, με την αρωγή του οποίου πραγματοποιήθηκε η πρώτη φάση του.

Μέσω του Ψηφιακού Αρχείου Ελληνίδων Αρχιτεκτόνων το Τμήμα Αττικής του ΣΑΔΑΣ επιδιώκει αφενός να τεκμηριώσει τη συμβολή τους στον κτιριακό μας πολιτισμό του 20ού και του 21ου αιώνα, αφετέρου να ανταποκριθεί στο διαρκές αίτημα των γυναικών συναδέλφων για ίσες ευκαιρίες στην απασχόληση και ισότιμη αναγνώριση του έργου τους.

Το Αρχείο αυτό, η αναλυτική περιγραφή του οποίου δίνεται στο κεφάλαιο του παρόντος με τίτλο «ΣΧΕΤΙΚΑ», πιστεύουμε ότι θα προσφέρει πολύτιμο υλικό για την αυτογνωσία και την Ιστορία της Αρχιτεκτονικής στον τόπο μας, αναδεικνύοντας την κρίσιμη σημασία της Αρχιτεκτονικής για την ορθολογική και δημοκρατική οργάνωση του δομημένου περιβάλλοντος της κοινωνίας μας, του δοχείου ζωής όλων μας.

Επιπλέον, το υλικό αυτό θα δώσει τη δυνατότητα για πλήθος ερευνητικές μελέτες, όχι μόνο αρχιτεκτονικού και ιστορικού χαρακτήρα αλλά και κοινωνιολογικού και πολιτικού. 

Με το Ψηφιακό Αρχείο Ελληνίδων Αρχιτεκτόνων έρχεται στο φως η μέχρι σήμερα άγνωστη συμβολή των γυναικών συναδέλφων στον πολεοδομικό και περιφερειακό σχεδιασμό, στα κοινωνικά προγράμματα ανοικοδόμησης και στέγασης λαϊκών και προσφυγικών στρωμάτων, στα σχολικά-εκπαιδευτικά κτίρια, στα κτίρια υγείας, πολιτισμού, τουρισμού, αθλητισμού και δημόσιας χρήσης, στην κατοικία, καθώς και σε κάθε είδους ειδικά κτίρια, στην αποτύπωση και προστασία των παραδοσιακών οικισμών και στην αποκατάσταση και επανάχρηση παραδοσιακών κτιρίων, στον αστικό σχεδιασμό και στη διαμόρφωση των ελεύθερων χώρων των οικισμών, αλλά και η εντεινόμενη παρουσία τους στην επιστημονική έρευνα, τη διδασκαλία, την ιστοριογραφία και τη θεωρία της αρχιτεκτονικής. Τεκμηριώνεται, με άλλα λόγια, η συμβολή των γυναικών αρχιτεκτόνων τόσο στο παραγωγικό έργο του αστικού κράτους και των πολιτών μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όσο και στην παιδεία, στον εκσυγχρονισμό της αρχιτεκτονικής σκέψης και τέλος στη συμμετοχή τους στο ελεύθερο επάγγελμα, με συνήθως αφανή αλλά καθοριστικό τρόπο.

Το Αρχείο παρακολουθεί την αρχιτεκτονική ιστορία και την ιστορία του δομημένου περιβάλλοντος στη χώρα μας.

Πρέπει να σημειώσουμε ότι αυτή τη χρονική περίοδο, στην Ελλάδα, οι συνθήκες εκπαίδευσης και επαγγελματικής σταδιοδρομίας για τις γυναίκες συναδέλφους είναι εξαιρετικά δυσμενείς. Στις πρώτες μάλιστα δεκαετίες του 20ού αιώνα, όταν δεν υπήρχε καν δευτεροβάθμια εκπαίδευση πρακτικής κατεύθυνσης για γυναίκες, οι μελλοντικές συνάδελφοι περνούσαν τη δοκιμασία των εισαγωγικών εξετάσεων, είτε κατ’ οίκον διδαχθείσες είτε ως απόφοιτες σχολείων αρρένων, και στη συνέχεια, μετά την αποφοίτησή τους, έδιναν μάχες για να κατακτηθεί η προαγωγή στον δημόσιο τομέα βάσει προσόντων και όχι φύλου. Έπρεπε επίσης –και ακόμη πρέπει– να αποδεικνύουν συνεχώς ότι είναι επαρκείς στο επάγγελμα, ενώ επιπλέον ταλαντεύονταν και οι ίδιες μεταξύ του παραδοσιακού ρόλου τους στην οικογένεια και του ρόλου τους στην κοινωνία, ως επιστήμονες και τεχνικοί.

Η επίπονη κατάρτιση του Αρχείου πραγματοποιείται από επιστημονική επιτροπή αρχιτεκτόνων με τη συνδρομή πολλών ενεργών μελών του Τμήματος και του Γενικού ΣΑΔΑΣ, καθώς και τη συμμετοχή των εν ζωή βιογραφούμενων ή των απογόνων-κατόχων των αρχείων τους. Το έργο αυτής της επιτροπής ενισχύεται από συναδέλφους με ειδίκευση σε συναφή με το αντικείμενο του Αρχείου θέματα –Ιστορία της Αρχιτεκτονικής και Πολεοδομίας, Αρχειονομία κ.ά.– και από συναδέλφους με πείρα στους περισσότερους τομείς επαγγελματικής ενασχόλησης των αρχιτεκτόνων στην Ελλάδα.

Στις παραμονές ακριβώς των εκατό χρόνων από την ίδρυση του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών, το Τμήμα Αττικής του ΣΑΔΑΣ παραδίδει στους ερευνητές, στην αρχιτεκτονική κοινότητα, και γενικά στην κοινωνία ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα του βίου και του έργου των Ελληνίδων αρχιτεκτόνων.

Φόρο τιμής στις παλιές, φως στο έργο τους και εφαλτήριο για τις επόμενες που –σε πείσμα των καιρών– όλο και περισσότερες πυκνώνουν τις γραμμές της Αρχιτεκτονικής.

Για το ΔΣ του Τμήματος Αττικής του ΣΑΔΑΣ

Η Πρόεδρος                      Τζούλια Τσαλίκη         

Η Γενική Γραμματέας     Ουρανία Οικονόμου

Ιούνιος  2021