ΣΠΟΥΔΕΣ
Διπλωματούχος Αρχιτέκτων, Σχολή Αρχιτεκτόνων Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ) 1938 - 1943
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑ
Ελεύθερο Επάγγελμα - Αρχιτεκτονική 1943 - 1997
Υπουργείο Δημοσίων Έργων & Υπουργείο Ανοικοδομήσεως 1943 - 1955
ΕΟΤ - Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού 1951 - 1956
Γραφείο Δοξιάδη (Αθηναϊκό Τεχνολογικό Ινστιτούτο, Αθηναϊκό Κέντρο Οικιστικής) 1955 - 1977
ΕΟΤ - Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού 1977 - 1986
Η Μαρία (Μαρίκα) Ζαγορησίου γεννήθηκε στην Καβάλα το 1921 και απεβίωσε στην Αθήνα το 2013.
Τελείωσε τις εγκύκλιες σπουδές της στο Πρακτικό Λύκειο Καβάλας το 1932 – 1938.
Εγκαταστάθηκε στην Αθήνα ύστερα από την επιτυχία της στις εξετάσεις στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ το 1938 και αποφοίτησε το 1943. Είναι από τις πρώτες 12 γυναίκες αρχιτέκτονες που αποφοίτησαν από τη Σχολή μέχρι το 1945, μεταξύ των συνολικά 350 αποφοιτησάντων (αρχιτεκτόνων) μέχρι τότε από το ΕΜΠ.
Ήδη κατά τη διάρκεια των σπουδών της εργάστηκε ως βοηθός του Κώστα Μπίρη στο Δήμο Αθηναίων (Σχέδιο Πόλεως), για την αποτύπωση και το σχεδιασμό νεοκλασικών κτηρίων της Αθήνας. Σχέδιά της περιλαμβάνονται στο Heinz Johannes – Κώστα Η. Μπίρη, Αι Αθήναι του Κλασσικισμού, επανέκδοση επιμ. Μάνος Μπίρης, εκδ. Μέλισσα 2009.
Επίσης ως φοιτήτρια είχε δουλέψει κοντά στο Δ. Πικιώνη για τις εκδόσεις του Εθνικού Ιδρύματος και του Συλλόγου «Ελληνική Λαϊκή Τέχνη» για τα Λευκώματα, «Αρχοντικά της Καστοριάς» και «Σπίτια της Ζαγοράς».
Αμέσως μετά την αποφοίτησή της εργάστηκε στο Υπουργείο Δημοσίων Έργων και στη συνέχεια στο Υφυπουργείο Ανοικοδομήσεως, το οποίο ιδρύθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκεί γνωρίστηκε με τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη, ο οποίος ήταν υφυπουργός του Υφ. Ανοικοδομήσεως το διάστημα 1945-1946.
Η γνωριμία αυτή ήταν καθοριστική, καθώς από το 1955 εργάζεται στο Γραφείο Δοξιάδη (Αθηναϊκό Τεχνολογικό Ινστιτούτο, Αθηναϊκό Κέντρο Οικιστικής), μέχρι το 1975. Κατά τη διάρκεια αυτών χρόνων η Ζαγορησίου ασχολήθηκε με χωροταξικές, πολεοδομικές και κτηριολογικές μελέτες για την Eλλάδα, το Iράκ, το Πακιστάν, τη Zάμπια κ.α. Το 1969 ήταν προϊσταμένη του «Aθηναϊκού Kέντρου Oικιστικής», υπεύθυνη για το ερευνητικό πρόγραμμα «Aρχαίες Eλληνικές Πόλεις» που εκδόθηκε σε 24 τόμους.
Το διάστημα 1951-1956 εργάστηκε στον ΕΟΤ όπου συμμετείχε στη μελέτη κτιρίων Ξενία σε παραδοσιακούς οικισμούς (Καστοριά και Αργοστόλι), ενώ σχεδίασε και επέβλεψε το τουριστικό περίπτερο στην Αιδηψό.
Από το 1975 μέχρι το 1986 εργάστηκε πάλι στον ΕΟΤ. Το διάστημα 1979 – 1982 ήταν προϊστάμενη του Τμήματος Παραδοσιακών Οικισμών του Οργανισμού. Στο πλαίσιο του προγράμματος μετατροπής παραδοσιακών κτηρίων σε ξενώνες του ΕΟΤ, ασχολήθηκε με την επιλογή παραδοσιακών κτισμάτων της Δημητσάνας για το σκοπό αυτό.
Η αγάπη της για τη λαϊκή και παραδοσιακή αρχιτεκτονική είχε ξεκινήσει από τα χρόνια των σπουδών της και τον καθηγητή της Δ. Πικιώνη, από τον οποίο είχε επηρεαστεί ιδιαίτερα. Μέσα από τη δουλειά της στον ΕΟΤ είχε την ευκαιρία να μελετήσει κτίσματα και οικισμούς σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας.
Το 1995, 1996 και 1997 εκδόθηκαν τρία σπουδαία βιβλία που έγραψε για τη λαϊκή και παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Κρήτης, της Λέσβου και της Δημητσάνας. Για τα δύο τελευταία από αυτά, η Μαρίκα Ζαγορησίου βραβεύτηκε το 1998 από τον Ακαδημία Αθηνών.
Το Αρχείο της Μαρίας Ζαγορησίου βρίσκεται στα ΑΝΑ (Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής) του Μουσείου Μπενάκη.
Τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας για τη βιογραφία της Μ. Ζαγορησίου είναι λιγοστά. Δεδομένου όμως ότι το αρχείο της έχει διασωθεί και βρίσκεται στα ΑΝΑ, θα υπάρχει η δυνατότητα στο μέλλον να συμπληρωθεί και να φωτιστεί η σπουδαία της αρχιτεκτονική πορεία.
*Το κείμενο βασίστηκε σε διαδικτυακή κυρίως έρευνα, σε έρευνα από βιβλιογραφικές πηγές στη Βιβλιοθήκη του ΤΕΕ και σε αρχεία του ΕΟΤ από τη σχετική έρευνα για τα Ξενία της Υποψήφιας διδάκτορα Μυριάνθης Μουσά. Έρευνα αρχιτέκτονες: Δρ. Βάσω Ρούσση, Αντωνία Πάνου.
Βλέπε Σύντομο Βιογραφικό
1938 – 1943
- Σπουδές στη Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ.
-
Παράλληλη εργασία ως βοηθός του Κώστα Μπίρη στο Δήμο Αθηναίων (Σχέδιο Πόλεως), για την αποτύπωση και το σχεδιασμό νεοκλασικών κτηρίων της Αθήνας. Σχέδιά της περιλαμβάνονται στο Heinz Johannes – Κώστα Η. Μπίρη, Αι Αθήναι του Κλασσικισμού, επανέκδοση επιμ. Μάνος Μπίρης, εκδ. Μέλισσα 2009.
-
Εργάζεται δίπλα στον καθηγητή της Δημήτρη Πικιώνη για τις εκδόσεις του Εθνικού Ιδρύματος και του Συλλόγου «Ελληνική Λαϊκή Τέχνη» για τα Λευκώματα «Αρχοντικά της Καστοριάς» και «Σπίτια της Ζαγοράς”. Μελέτησε επίσης τη λαϊκή αρχιτεκτονική της Κρήτης και της Λέσβου.
1943 – 1955
-
Αμέσως μετά την αποφοίτησή της εργάστηκε στο Υπουργείο Δημοσίων Έργων και στη συνέχεια στο Υφυπουργείο Ανοικοδομήσεως, το οποίο ιδρύθηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκεί γνωρίστηκε με τον Κωνσταντίνο Δοξιάδη, ο οποίος ήταν υφυπουργός του Υφ. Ανοικοδομήσεως το διάστημα 1945 – 1946.
Μάρτιος 1951 – Ιούλιος 1956. Στα πλαίσια εργασίας στον ΕΟΤ.
1951 – 1952
-
Τουριστικό περίπτερο ΕΟΤ στην Αιδηψό Ευβοίας.
1953
-
Ξενία Καστοριάς, “της Λίμνης(du Lac)”σχεδιάστηκε από τον Αρχιτέκτονα Χαράλαμπο Σφαέλλο (Δ/ντη Τεχνικών Υπηρεσιών ΕΟΤ) με συνεργάτιδα τη Μαρίκα Ζαγορησίου (αρχιτέκτονα ΕΟΤ). Το Ξενία δημοπρατήθηκε το 1954. Στις 24-3-2020 παραχωρήθηκε από την Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου Α.Ε. (ΕΤΑΔ) στο Υπουργείο Πολιτισμού προκειμένου να στεγάσει μουσειακές υποδομές και να συνδεθεί με το παρακείμενο Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς.
1955
-
Ξενία Κεφαλλονιάς “Αίνος” στο Αργοστόλι. Αρχιτέκτονας Χαράλαμπος Σφαέλλος (Δ/ντης Τεχνικών Υπηρεσιών ΕΟΤ), συνεργάτες Σπανός Κώστας και Ζαγορησίου Μαρίκα.
1953 Ελεύθερο επάγγελμα
-
Μονοκατοικία Μιχάλη και Αργίνης Γούτου, Κηφισιά Αττικής.
1955 – 1975 Γραφείο Δοξιάδη
Εργάζεται από την πρώτη περίοδο της ίδρυσής του Γραφείου Δοξιάδη ως Ιδιωτικού Γραφείου και στα τμήματα:
-
ΑΤΙ (Αθηναϊκό Τεχνολογικό Ινστιτούτο – δημιουργία το 1959) και
-
ΑΚΟ (Αθηναϊκό Κέντρο Οικιστικής, δημιουργία, 1963).
Από τις χωροταξικές, πολεοδομικές και κτηριολογικές μελέτες με τις οποίες ασχολήθηκε στην Ελλάδα, το Ιράκ, το Πακιστάν, τη Ζάμπια κ.α. αναφέρονται οι παρακάτω σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας:
-
Οικιστικό πρόγραμμα Βαγδάτη, Μοσούλη, Ιράκ (1955, η ανάθεση του έργου στον Κ. Δοξιάδη).
1961 – 1962
-
Συγκρότημα κατοικιών στον οικισμό Αγίου Νικολάου «Οικισμός Άσπρα Σπίτια», Όρμος Αντικύρων Ν. Βοιωτίας.
-
«Οικισμός Άσπρα Σπίτια», Όρμος Αντικύρων Ν. Βοιωτίας.
1963
-
Προμελέτη Δημοτικών Σφαγείων Δήμου Λαμιέων.
-
Από το 1963 που ιδρύεται Αθηναϊκό Κέντρο Οικιστικής, συμμετέχει στην έρευνα «Αρχαίες Ελληνικές Πόλεις» που εκδόθηκε σε 24 τόμους.
1964
-
Παιδούπολη Ιωαννίνων.
1969
-
Προϊσταμένη του «Αθηναϊκού Κέντρου Οικιστικής» για το ερευνητικό πρόγραμμα «Αρχαίες Ελληνικές Πόλεις» που εκδόθηκε σε 24 τόμους.
1975
-
Ξενοδοχείο στο Nouadhiboy Μαυριτανίας.
1975 – 1986 ΕΟΤ – (Προϊστάμενη του Τμήματος Παραδοσιακών Οικισμών του ΕΟΤ για το διάστημα 1979 – 1982)
-
Επιλογή παραδοσιακών κτηρίων της Δημητσάνας για μετατροπή τους σε ξενώνες του ΕΟΤ. Αποτυπώσεις κτηρίων και μελέτη της λαϊκής αρχιτεκτονικής της περιοχής.
1985
-
Συνοριακός Σταθμός Ορμενίου, Ελληνοβουλγαρικά σύνορα.
-
Ασχολήθηκε επίσης με την αποτύπωση και καταγραφή της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής στη Λέσβο και της λαϊκής αρχιτεκτονικής στην Κρήτη.
1998
-
Η Μαρίκα Ζαγορησίου βραβεύτηκε το 1998 από την Ακαδημία Αθηνών για τα δύο βιβλία της, Λαϊκή αρχιτεκτονική στην Κρήτη και Παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Δημητσάνας, ύστερα από πρόταση του αρχιτέκτονα και ακαδημαϊκού Παύλου Μυλωνά.
Το δημοσιευμένο έργο της Μαρίκας Ζαγορησίου περιλαμβάνει αφενός τα βιβλία της για τη λαϊκή αρχιτεκτονική των περιοχών που μελέτησε και αφετέρου τεύχη εργασιών της στο Γραφείο Δοξιάδη και στον ΕΟΤ.
-
Δημητσάνα 1977 [χ.τ.], Ε.Ο.Τ. Δ/νση Β-Τμήμα Β4, 1977, 2 τεύχη. Τεύχος 1. : Επιλογή παραδοσιακών οικοδομών της για επισκευή και διαρρύθμισή τους σε ξενώνες του Ε.Ο.Τ. Τεύχος 2. : Σμικρύνσεις λεπτομερειακών σχεδίων Ι:50 αποτυπώσεων για τα τότε προγραμματιζόμενα έργα αρχικής φάσης του Ε.Ο.Τ., που ματαιώθηκαν. [Βιβλιοθήκη ΤΕΕ]
-
SARIFA DWELLERS OF BAGHDAD: Bulletin no1., Doxiades Ass.: Αθήνα, 1987, 35p.: photos, tables. [Βιβλιοθήκη ΤΕΕ]
-
SLUMS OF BUFALLO HOLDERS IN BAGHDAD: Bulletin no 2, Doxiades Ass.: Αθήνα, 1987, 71+8p.: fig, table. [Βιβλιοθήκη ΤΕΕ]
-
SLUMS OF SARIFA DWELLERS IN BAGHDAD: Bulletin no 3. Doxiades Ass.: Αθήνα 1987, 86 p. [Βιβλιοθήκη ΤΕΕ]
-
SLUMS OF SARIFA DWELLERS IN BASRAH: Bulletin no 4 , Doxiades Ass. : Αθήνα 1987, 105 p. : fig. [Βιβλιοθήκη ΤΕΕ]
-
Σε συνεργασία με Γ. Γιαννουλέλη, Παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Λέσβου – Traditional architecture of Lesvos , έκδοση ΤΕΕ, 1995.
-
Λαϊκή αρχιτεκτονική στην Κρήτη/ Folk architecture in Crete, ( μετάφραση, Αντώνης Σκοτινιώτης), έκδοση Μουσείου Μπενάκη, 1996.
-
Παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Δημητσάνας. Έρευνα και προτάσεις για αποκατάσταση και αξιοποίηση / Survey and proposals for restoration and development εκδ. Μουσείο Μπενάκη, 1997.
ΠΗΓΕΣ
-
ΕΟΤ (επιμέλεια Τμήμα Παραδοσιακών Οικισμών), Διατήρηση και ανάπτυξη παραδοσιακών οικισμών. Το πρόγραμμα του ΕΟΤ (1975-1992), έκδοση ΕΟΤ, Αθήνα 1991.
-
Λιάπης Ιωάννης (επιστημονικός υπεύθυνος), Αρχείο Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής: συστηματική καταγραφή και αποτίμηση της συμβολής των αρχιτεκτόνων στην παραγωγή του κτισμένου περιβάλλοντος στην Ελλάδα,ερευνητικό πρόγραμμα, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Α’ Φάση: Εργογραφία Ελλήνων αρχιτεκτόνων που αποφοίτησαν έως το 1960, έκδοση Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Τμήμα Αρχιτεκτόνων, Αθήνα 1993.
-
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΕΕ http://opac.tee.gr
-
Μάρω Καρδαμίτση- Αδάμη, Μαρίκα Ζαγορησίου, μια σημαντική αρχιτέκτων με πάθος για έρευνα, Καθημερινή, 8.2.2014. https://www.kathimerini.gr/752678/article/proswpa/proskhnio/marika-zagorhsioy-mia-shmantikh-arxitektwn-me-pa8os-gia-ereyna#item-comments
-
«Κυρία Αρχιτέκτων: Μια έκθεση για τις γυναίκες αρχιτέκτονες – Ποιες είναι οι 6 Ελληνίδες και τα έργα τους» https://www.lifo.gr/culture/design/kyria-arhitekton-mia-ekthesi-gia-tis-gynaikes-arhitektones-poies-einai-oi-6?amp
-
Συλλογικό, Ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης και το Έργο του, Πρακτικά Συνεδρίου, έκδοση Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, 2009.
-
Σοφία Ζούζελη, «Παραχωρήθηκε το “Ξενία” για την επέκταση του Βυζαντινού Μουσείου Καστοριάς», https://www.ertnews.gr/perifereiakoi-stathmoi/florina/parachorithike-to-quot-xenia-quot-gia-tin-epektasi-toy-vyzantinoy-moyseioy-kastorias/
-
Kostas Katsigiannis, “Η Μαρίκα Ζαγορησίου είχε διοριστεί στον ΕΟΤ για πρώτη φορά το 1951”. Σχόλιο στην κοινοποίηση Γιάννα Παυλίδου-Αποστολάκου στο ΑΜΕ Αρχιτεκτονική Μοντερνισμός Ελλάδα / AMG Architecture Modernism Greece, 8.5.2021.
-
https://www.benaki.org/index.php?option=com_publications&view=writer&id=141&Itemid=1087&lang=el
-
https://www.filoibenaki.gr/wp-content/uploads/2017/03/BENAKION-2006-B-20pages-LowRes.pdf