Ψηφιακό Αρχείο Ελληνίδων Αρχιτεκτόνων 1923-1981

Μια συστηματική, πολυεπίπεδη και πολυφωνική αποτύπωση.

Ογδόντα έξι Ελληνίδες αρχιτέκτονες απευθύνονται στο Τμήμα Αττικής του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών, και (αυτο)βιογραφούνται με τη δύναμη και την αμεσότητα της προσωπικής μαρτυρίας.

Με πρωτοβουλία του Τμήματος Αττικής του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών (ΣΑΔΑΣ), συγκροτήθηκε και δημοσιοποιείται το «Ψηφιακό Αρχείο Ελληνίδων Αρχιτεκτόνων», αρχίζοντας από τις διπλωματούχους της περιόδου 1923-1981.

Με το εγχείρημα αυτό, το οποίο έτυχε της θετικής αξιολόγησης και της αρωγής του ΥΠΠΟΑ,  έρχεται στο φως η μέχρι σήμερα άγνωστη συμβολή των γυναικών συναδέλφων στον πολεοδομικό και περιφερειακό σχεδιασμό, στα κοινωνικά προγράμματα ανοικοδόμησης, στα δημόσια και τα ιδιωτικά κτίρια και σε πολλούς άλλους τομείς του δομημένου χώρου, αλλά και η εντεινόμενη παρουσία τους στην επιστημονική έρευνα, τη διδασκαλία, την ιστοριογραφία και τη θεωρία της αρχιτεκτονικής. Τεκμηριώνεται, με άλλα λόγια, η συμβολή των γυναικών αρχιτεκτόνων τόσο στη μεταπολεμική αρχιτεκτονική παραγωγή όσο και στην παιδεία, στον εκσυγχρονισμό της αρχιτεκτονικής σκέψης και τέλος στη συμμετοχή τους στο ελεύθερο επάγγελμα, με συνήθως αφανή αλλά καθοριστικό τρόπο.

Η επιλογή της χρονολογίας 1923 δεν είναι τυχαία, καθώς τότε αποφοίτησε η πρώτη Ελληνίδα αρχιτέκτων και πρώτη μηχανικός του ΕΜΠ. (Η Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου ιδρύθηκε το 1917.) Από το 1923 έως το 1949, δηλαδή στη διάρκεια 26 χρόνων, αποφοίτησαν μόνο 26 γυναίκες αρχιτέκτονες. Αμέσως μετά, μέχρι και το 1955, έχουμε περί τις 40, μέχρι και το 1960 έχουμε 52, μέχρι και το 1965 πάνω από 170, και μετά… έρχεται η έκρηξη. Σήμερα εκατοντάδες είναι οι φοιτήτριες σε πολλές Αρχιτεκτονικές Σχολές των Πολυτεχνείων της χώρας και των αντίστοιχων σχολών του εξωτερικού.
Οι γυναίκες αρχιτέκτονες έχουν εργαστεί –και εργάζονται– σε όλους τους τομείς του επαγγέλματος, όπως και οι άνδρες συνάδελφοί τους: στον ιδιωτικό στίβο, στον δημόσιο και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα, στον ακαδημαϊκό χώρο και στο πεδίο της έρευνας. Εντούτοις δεν έχουν συνήθως προβληθεί για το έργο τους στον ίδιο βαθμό με τους άνδρες συναδέλφους τους, για λόγους που αναπτύσσονται στα εισαγωγικά κείμενα του Αρχείου.

Στόχος του Αρχείου δεν είναι μόνο η καταγραφή του άγνωστου έργου των Ελληνίδων αρχιτεκτόνων, αλλά και η ανάδειξη της προσωπικότητάς τους, ο αγώνας τους να συνδυάσουν πολλαπλούς ρόλους ως σύζυγοι και μητέρες, ο υψηλού επιπέδου επαγγελματισμός τους και, σε αρκετές περιπτώσεις, η συμμετοχή τους στους κοινωνικούς αγώνες.

Οι περισσότερες αρχιτέκτονες του Αρχείου αυτοβιογραφούνται, μιλούν για τα νεανικά και τα φοιτητικά τους χρόνια και όχι μόνο για την επαγγελματική τους διαδρομή. Στις περιπτώσεις που κάποιες δεν βρίσκονται εν ζωή, τα βιογραφικά κείμενα δόθηκαν από τις/τους απογόνους τους ενώ τα στοιχεία για το έργο τους συμπληρώθηκαν με αρχειακή έρευνα.

Θέλουμε να πιστεύουμε ότι το Αρχείο είναι μια μορφή «προφορικής ιστορίας» καθώς μέσα από τα (αυτο) βιογραφικά κείμενα αναδύεται το ευρύτερο μεταπολεμικό κοινωνικό τοπίο στο χώρο του δομημένου περιβάλλοντος και της επιστημονικής έρευνας, καθώς και η συμβολή των Ελληνίδων αρχιτεκτόνων στον γενικότερο αγώνα των γυναικών για προσωπική, επαγγελματική και κοινωνική χειραφέτηση.

Το Αρχείο είναι δυναμικό καθώς διαρκώς θα συμπληρώνεται και θα εμπλουτίζεται. Με νέα στοιχεία στις υπάρχουσες αναρτήσεις, με καινούργιες αναρτήσεις για συναδέλφισσες που δεν έχουν ακόμα περιληφθεί και εφόσον το επιθυμούν, καθώς και με τη συμπερίληψη γυναικών αρχιτεκτόνων των νεότερων γενιών.

Πρόθεση του Τμήματος Αττικής του ΣΑΔΑΣ είναι το Αρχείο να παραμείνει ανοιχτό, στη διάθεση των ερευνητών, των φοιτητών Αρχιτεκτονικής, των αρχιτεκτόνων στην Ελλάδα και διεθνώς, καθώς και κάθε ενδιαφερόμενου.

Το Αρχείο συγκροτήθηκε χάρη στην εθελοντική εργασία αρκετών μελών της επιστημονικής επιτροπής του Τμήματος Αττικής του ΣΑΔΑΣ. Η διαδικασία συγκρότησής του ξεκίνησε τον Μάιο του 2020 και συνεχίζεται. Η πρόσκληση για συμπερίληψη στο Αρχείο έχει σταλεί σε περισσότερες από 200 απόφοιτες της περιόδου 1923-1981 και μέχρι στιγμής έχουν ανταποκριθεί 80 γυναίκες αρχιτέκτονες, είτε οι ίδιες είτε οι απόγονοι-κληρονόμοι τους. Όπου ήταν δυνατό, τα κείμενα συνοδεύονται από φωτογραφικό υλικό του έργου τους, καθώς και από προσωπικές και οικογενειακές φωτογραφίες των βιογραφούμενων.

Σε πολλές περιπτώσεις βιογραφούμενων, οι αναρτήσεις τους περιλαμβάνουν, πέρα από την αρχιτεκτονική δραστηριότητα της καθεμιάς, αυτούσια κείμενα λογοτεχνικά, ποιήματα, ζωγραφικά έργα, κείμενα εκτιμήσεων του εργασιακού περιβάλλοντος και της εποχής τους και πολλά άλλα, τα οποία καθιστούν το Αρχείο πηγή ζωντανών ιστορικών μαρτυριών διευρύνοντας τα όρια της γυναικείας ενασχόλησης με την αρχιτεκτονική.

Η δομή του Αρχείου υπακούει σε κανόνες στηριγμένους στην εγχώρια και διεθνή εμπειρία, με ιδιαίτερη έμφαση στον ανοιχτό και «πολυφωνικό» χαρακτήρα του.

Για περισσότερες πληροφορίες παραπέμπουμε στα εισαγωγικά κείμενα του Αρχείου.

Γιατί αυτό το Αρχείο / Σχετικά με το Αρχείο

Για τον

ΣΥΛΛΟΓΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ  ΔΙΠΛΩΜΑΤΟΥΧΩΝ  ΑΝΩΤΑΤΩΝ ΣΧΟΛΩΝ  –  ΤΜΗΜΑ  ΑΤΤΙΚΗΣ

(Δ/νση : Κλάδου &  Βρυσακίου 1, Μοναστηράκι –  Ε: tmattikissp@gmail.com, Τ: 210 32 15 146)

Η Πρόεδρος                                                                  

Τζούλια Τσαλίκη                                                            

Η  Γενική Γραμματέας

Ουρανία Οικονόμου

Φωτογραφική σύνθεση – Λεζάντες Φωτογραφιών:

(1η σειρά): ΚΩΣΤΙΚΑ – ΠΑΡΛΑ ΜΥΡΤΩ • Κτίριο Ηλεκτρονικών Εργαστηρίων ΕΚΕΦΕ στο κέντρο πυρηνικών ερευνών ‘Δημόκριτος’ (1970) // ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΥ ΜΠΕΤΤΥ • Βρεφονηπιακός Σταθμός Δήμου Αθηναίων (1966-1975) – Πρότυπη Μελέτη // ΕΜΜΑΝΟΥΗΛΙΔΟΥ ΣΟΦΙΑ (Τeam 4) • Μελέτη Τερματικού Σταθμού Μετρό και Προαστιακού στον Αερολιμένα Αθηνών (2002).

(2η σειρά): ΦΑΙΔΩΝ + ΕΘΕΛ ΚΥΔΩΝΙΑΤΗ Προμελέτη Σωληνουργίας Βιοσώλ, Πειραιώς 254, Ταύρος (1940-1947) // ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ – ΜΠΟΓΔΑΝΟΥ ΜΥΡΤΩ • Παγκόσμια δυνατότητα κατοίκησης – επάρκεια νερού στον κόσμο (τέλη δεκαετίας ΄60) – Υπεύθυνη Μελέτης – Αθηναϊκός Τεχνολογικός Όμιλος.